Wielu pacjentów myli stan podgorączkowy z gorączką. To różne terminy medyczne, co wynika m.in. z różnic w ciepłocie ciała czy potencjalnych zagrożeń dla zdrowia i życia. Dowiedz się więcej z naszego artykułu i sprawdź, jak reagować na wzrost temperatury!
Stan podgorączkowy oznacza temperaturę ciała wyższą niż 37°C. Na poziomie 38°C znajduje się granica z medycznym stanem gorączkowym. Zwiększenie ciepłoty ciała nie zawsze związane jest z pogorszeniem stanu zdrowia. Trzeba wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności, które temu towarzyszą – i w razie potrzeby poinformować o nich lekarza. Sam stan podgorączkowy nie stwarza żadnego niebezpieczeństwa, zaniepokoić powinny niektóre symptomy współistniejące oraz długie utrzymywanie się podwyższonej temperatury ciała. Po leki przeciwgorączkowe (ibuprofen, paracetamol) należy sięgać tylko w przewlekłych dolegliwościach lub po zaleceniu lekarza.
Mechanizm powstawania stanu podgorączkowego u chorych pacjentów
Podwyższona temperatura ciała najczęściej jest równoznaczna ze zwiększoną aktywnością układu odpornościowego. Na skutek infekcji, zapalenia, reakcji alergicznej lub innego schorzenia, które aktywizuje mechanizmy immunologiczne. Pobudzony ośrodek termoregulacji przesuwa tzw. punkt nastawczy – w efekcie organizm zaczyna wytwarzać więcej ciepła, ogranicza też jego straty. To, jaka temperatura będzie optymalna dla namnażania leukocytów i wytwarzania przeciwciał, zależy od wielu czynników. W niektórych przypadkach skończy się na stanie podgorączkowym, w innych rozwinie się gorączka.
O stanie podgorączkowym mówi się, gdy temperatura ciała wynosi od 37,1 do 38°C
Temperatura ludzkiego ciała ulega naturalnym wahaniom w ciągu doby. U zdrowego człowieka zmienia się nawet o 1°C – najwyższa jest zwykle po południu i pod wieczór, a najniższa: w fazie REM snu. Trzeba też pamiętać, że w wielu sytuacjach organizm nagrzewa się i przekracza próg 37°C pod wpływem procesów fizjologicznych. Owulacja, ciąża, reakcja na wysiłek fizyczny, stres, silne emocje czy temperaturę otoczenia nie są poważnym powodem do niepokoju o stan własnego zdrowia. Czasami wystarczy po prostu odpocząć, aby szybko poradzić sobie ze stanem podgorączkowym oraz dyskomfortem i dolegliwościami, jakie się z nim wiążą.
Odczytana na termometrze wartość temperatury ciała mieści się w powyższym zakresie? Jej zbijanie nie zawsze będzie pożądane! Ważne, by stale monitorować temperaturę ciała i postępować adekwatnie do okoliczności. Na łagodny i krótkotrwały stan podgorączkowy w zupełności wystarczą proste, domowe sposoby. Czasami warto wziąć zwolnienie lekarskie online, by nieco zregenerować organizm. Przy szybkim wzroście ciepłoty i wysokiej gorączce należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić specjalistyczne badania. Dla niektórych osób nawet niewielkie podwyższenie temperatury może być groźne. W grupie podwyższonego ryzyka są:
- dzieci, zwłaszcza niemowlęta do 6. miesiąca życia;
- kobiety w ciąży;
- osoby starsze;
- pacjenci z zaburzeniami i chorobami układu krążenia;
- pacjenci po zabiegach operacyjnych.
Ponad 37°C na termometrze to jeszcze nie stan podgorączkowy. Jak dobrze mierzyć temperaturę ciała?
Prawidłowa temperatura ciała to 36,6°C u niektórych osób nieznacznie niższa (36,4°C), ale nie dla każdej metody pomiaru. To „normy” obowiązujące przy mierzeniu ciepłoty ciała za pomocą termometru rtęciowego trzymanego pod pachą. Podobne wartości powinny pojawiać się podczas pomiaru z użyciem termometru elektronicznego skierowanego na czoło. Pozostałe metody mierzenia temperatury ciała charakteryzują się nieco wyższymi wartościami, średnio o 0,3–0,5°C. Tym samym 37,1°C nie zawsze będzie stanem podgorączkowym.
Inne miejsca, w których dokonuje się pomiarów temperatury ciała, to:
- jama ustna;
- błona bębenkowa w uchu;
- odbyt;
- pochwa.
Duży wpływ na wynik pomiaru temperatury ciała mają również płeć, wiek, godzina badania, indywidualne predyspozycje organizmu, przyjmowane leki oraz wiele innych czynników. Dlatego nie należy sugerować się wyłącznie wskazaniami termometru. Trzeba wziąć pod uwagę wszystkie objawy oraz okoliczności, np. podatność organizmu na zakażenia. Szczególnie rodzice małych dzieci mają tendencję do wyrażania poważnych obaw, mimo że stan podgorączkowy małego pacjenta nie jest żadnym zagrożeniem. Symptomy, jakie występują razem z podwyższoną temperaturą ciała, zależą głównie od pierwotnej przyczyny.
Stan podgorączkowy i gorączka – najważniejsze podobieństwa i różnice, objawy towarzyszące
W obu przypadkach mechanizmy układu odpornościowego przebiegają w identyczny sposób. Aby wytworzyć i zatrzymać ciepło w organizmie, dochodzi do skurczenia naczyń krwionośnych skóry, zwiększenia napięcia mięśni przywłosowych, mniej lub bardziej dyskomfortowego drżenia mięśni szkieletowych, spalania tkanki tłuszczowej oraz zwiększenia aktywności tarczycy i wydzielania hormonów tarczycowych. Przekroczenie progu temperaturowego pomiędzy stanem podgorączkowym i gorączkowym zależy od odpowiedzi immunologicznej konkretnego organizmu na dany pirogen. Przykładowo podczas przeziębienia czasami masz 37°C, a innym razem już ponad 38°C. Z kolei osoba, która zakaziła się od ciebie, może mieć za pierwszym razem 39,6°C, a za drugim – już 36,9°C.
Jeżeli gorączka lub stan gorączkowy występują razem z innymi dolegliwościami zdrowotnymi, należy je skonsultować z lekarzem – bez względu na temperaturę czy czas utrzymywania podwyższonej ciepłoty. Za wyjątek można uznać przeziębienie, które utrzymuje się do 7 dni. W takich przypadkach u chorych pojawiają się m.in. katar, kaszel, ból gardła i mięśni. Przeziębieni pacjenci często nie muszą w ogóle przychodzić do placówki medycznej – wystarczą leki bez recepty oraz L4 online. Do symptomów współistniejących, które mogą świadczyć o poważniejszym problemie zdrowotnym, należą przede wszystkim:
- wysypki i zmiany skórne;
- zaburzenia świadomości;
- silny ból różnych części ciała;
- częste lub intensywne wymioty;
- biegunka, odwodnienie;
- sztywność karku;
- drgawki gorączkowe;
- duszności, problemy z oddychaniem.
Chorobowe przyczyny stanu podgorączkowego. Podwyższona temperatura jako mechanizm obronny organizmu
Stosunkowo niegroźne infekcje wirusowe, które kończą się ok. tygodniowym przeziębieniem, to statystycznie najczęstsze powody gorączki i stanów podgorączkowych u pacjentów. W początkowym etapie podobne objawy daje zapalenie oskrzeli, które rozwija się w wyniku zakażenia górnych dróg oddechowych. Pokrewną etiologię mają grypa i COVID-19. Czasami podobne symptomy dają infekcje bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze. Pomocne w prawidłowym rozpoznaniu przyczyny będzie obserwowanie dobowych zmian temperatury, czyli tzw. toru gorączki. Dla niektórych chorób charakterystyczny jest szybki wzrost temperatury i ustabilizowanie jej na wysokim poziomie, inne przebiegają z dużymi wahaniami ciepłoty. Wśród możliwych przyczyn są jeszcze między innymi:
- reakcje obronne organizmu na alergeny;
- choroby autoimmunologiczne;
- zaburzenia hormonów tarczycy;
- stany zapalne;
- zmiany nowotworowe;
- borelioza;
- toczeń.
Czasami problem pojawia się na skutek efektów ubocznych działania leków przyjmowanych na inne schorzenia. Do przegrzania organizmu może też dojść pod wpływem wysokiej temperatury otoczenia. Z kolei udar cieplny może spowodować tymczasowe lub trwałe zaburzenia ośrodka termoregulacji. Zwiększa się ciepłota ciała, mimo że układ odpornościowy nie wysłał takiego sygnału do mózgu.
Co oznacza stan podgorączkowy? Kiedy nieprawidłowa temperatura ciała wymaga leczenia?
Stan podgorączkowy najczęściej jest objawem choroby i walki, jaką podejmuje układ odpornościowy – jednak nie zawsze oznacza działanie mechanizmów immunologicznych. Do zwiększenia temperatury ciała dochodzi też w wielu innych sytuacjach. Pacjent wie, co się ostatnio działo (z nim samym lub z dzieckiem) i często może samodzielnie ocenić, czy chodzi o banalną infekcję, czy poważniejsze schorzenie. To można ocenić przede wszystkim na podstawie pozostałych objawów. Takie informacje mają ogromne znaczenie dla lekarzy. Zarówno podczas wywiadu medycznego, jak i w momencie, gdy wystawiana jest e-recepta na leki bądź inne wyroby medyczne o ograniczonej dostępności.
Jeżeli gorączka lub stan podgorączkowy utrzymują się przez dłuższy czas (niektórzy lekarze mówią o tygodniu, inni 14 dniach, a nawet 3 tygodniach), należy udać się do lekarza. Podobnie w sytuacji, gdy leki przeciwgorączkowe, wspomagane innymi metodami, nie zbijają temperatury. Wśród najczęściej zalecanych sposobów są:
- kąpiel lub prysznic w chłodnej wodzie – zimniejszej o ok. 2°C od temperatury ciała;
- zimne okłady, kompresy na głowę, klatkę piersiową czy kończyny;
- picie chłodnych napojów lub naparów o odpowiednim składzie (np. z czarnym bzem czy maliną);
- obniżenie temperatury otoczenia, zdjęcie wierzchniego okrycia (o ile tor gorączkowy jest stabilny).
Zalecenia dla pacjentów ze stanem podgorączkowym i gorączką
Sposób postępowania i leczenia są uzależnione od rozpoznanej przyczyny, stanu ogólnego pacjenta, intensywności objawów i ryzyka poważnych powikłań. W stanie podgorączkowym należy głównie odpoczywać, sprawdzać jak zmienia się temperatura ciała oraz oceniać pozostałe objawy. Jeżeli pojawi się gorączka na poziomie ok. 39°C, również bez innych oznak choroby, najlepiej udać się do lekarza. O dalszym działaniu zdecyduje specjalista.