Zaburzenia borderline – czym jest osobowość borderline? Jak leczyć zaburzenie osobowości?

Zaburzenia borderline to tak zwana osobowość z pogranicza. Osoba z borderline jest niestabilna emocjonalnie, zmaga się z poczuciem pustki, przepełnia ją smutek i lęk. Szacuje się, że osobowość typu borderline to zaburzenie dotykające około 2% społeczeństwa.

• Borderline to osobowość z pogranicza.
• Zaburzenie charakteryzuje się niestabilnością emocjonalną.
• Wśród osób z borderline często dochodzi do samobójstw.
• Charakterystyczne dla borderline są wybuchy złości, smutek, lęk.
• Borderline ma duże problemy z tworzeniem poprawnych relacji.
• Zaburzenia osobowości wymagają wsparcia psychoterapeuty.
• Leczenie polega na zrozumieniu i oswojeniu zaburzenia.
• Często stosowana jest farmakoterapia.
• Osoby z borderline potrzebują wsparcia bliskich.

Osobowość borderline – charakterystyka

W połowie XX wieku wprowadzono nowy termin – osobowość borderline (osobowość z pogranicza). Pojęciem tym zaczęto określać pacjentów z zaburzeniami, które plasowały się pomiędzy zaburzeniami schizofrenicznymi a nerwicami. Borderline nie jest jednak chorobą, a raczej pogorszeniem kondycji psychicznej. Pacjenci określani są jako osoby chwiejne, niestabilne emocjonalnie. Często słyszy się o niestabilnej stabilności osób z zaburzeniami borderline. Jak dokładniej można opisać tę niestabilność, na czym ona polega? Zaburzenie osobowości borderline charakteryzuje skłonność do podejmowania ryzyka, posługiwania się kłamstwem. Osoby te panicznie boją się odrzucenia, porzucenia i ośmieszenia, dlatego często pierwsze zrywają kontakty. 

Co w praktyce oznacza borderline?

Borderline oznacza trudności w przystosowaniu się, nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji osobistych i społecznych. Pacjenci często zmieniają pracę, sięgają po różnego rodzaju używki, substancje psychoaktywne traktując je jako ciekawe doświadczenie. Osobowość z pogranicza potrafi targnąć się na życie, dlatego w grupie tej dochodzi do licznych prób samobójczych. Borderline może się okaleczać, zmagać z bulimią lub anoreksją, ma znacznie mniejszą odporność na stres. Jedną z charakterystycznych cech osobowości z pogranicza jest potrzeba stworzenia silnej więzi z drugą osobą. Z drugiej strony pojawia się jednak lęk, który to uniemożliwia – lęk przed porzuceniem, ale też strach przed przejęciem kontroli przez partnera.

Zaburzenie osobowości borderline – objawy

Jak zachowuje się osobowość chwiejna emocjonalnie? Jakie objawy mogą wskazywać na zaburzenia osobowości typu borderline? Wśród objawów można wyróżnić m.in.:

• zaburzenia lękowe, a nawet napady paniki;
• zaburzenia nastroju, epizody depresji;
• natręctwa;
• dolegliwości psychosomatyczne – ból różnych części ciała, nudności, wymioty;
• zaburzenia odżywiania;
• nadużywanie substancji psychoaktywnych;
• perwersje seksualne;
• częste napady gniewu;

• impulsywność;

• trudności w relacjach interpersonalnych;
• podejmowanie działań stanowiących zagrożenie dla pacjenta (nadmierne wydawanie pieniędzy, sięganie po alkohol, narkotyki itp.);
• nieumiejętność tworzenia więzi z innymi ludźmi;
• niestabilność w ocenie własnej osoby.

Osobowość chwiejna emocjonalnie – klasyfikacja

Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się dwa podtypy osobowości chwiejnej emocjonalnie – impulsywny oraz borderline. W pierwszym przypadku mowa o osobach skłonnych do kłótni, z łatwością wywołujących konflikty. Aby zdiagnozować zaburzenie, należy potwierdzić jeszcze dwie z poniższych cech:

• niestabilny, zmienny nastrój;
• trudności z kontynuowaniem podjętych działań, jeśli nie przynoszą oczekiwanych efektów;
• skłonność do impulsywnych działań;
• skłonność do gniewu, przemocy.

Osobowość borderline (borderline personality disorder) może zostać zdiagnozowana, jeśli spełnione zostaną przynajmniej trzy z poniższych kryteriów:

• zaburzenie obrazu własnej osoby, niejasne jej postrzeganie;
• brak jasno sprecyzowanych celów, ale także preferencji;
• wchodzenie w niestabilne relacje;
• próby uniknięcia potencjalnego odrzucenia, porzucenia;
• uczucie wewnętrznej pustki;
• próby samobójcze, samookaleczenia, groźby. 

Sporo zmian w zakresie diagnozowania zaburzeń tego rodzaju wprowadziła klasyfikacja ICD-11. Zniesiono podział na konkretne typy zaburzeń osobowości, natomiast zastosowano diagnozowanie zaburzenia z jedną (lub więcej) dominującą cechą charakteru.

Zaburzenie osobowości – najnowsza klasyfikacja ICD-11

Najnowsza, obowiązująca międzynarodowa klasyfikacja chorób ICD-11 zakłada, że zaburzenie osobowości można zdiagnozować, gdy występuje choć jedna z poniższych cech, jednak w znaczący i negatywny sposób wpływa ona na codzienne funkcjonowanie pacjenta, utrudnia je. Objawy zaburzenia osobowości to przede wszystkim:

• częste doświadczanie negatywnych emocji;
• tendencja do dystansowania się zarówno w stosunku do siebie, jak i innych osób;
• brak empatii, tendencja do koncentrowania się na sobie i swoich potrzebach;
• odhamowanie, czyli niemożność powstrzymywania się przed wyrażaniem myśli, uczuć, opinii; nieliczenie się z konsekwencjami;
• ankastyczność, czyli dążenie do profesjonalizmu, obsesyjne pragnienie kontrolowania sytuacji lub swojego zachowania.

Występowania zaburzenia nie można potwierdzić jedynie na podstawie posiadania jakiejś cechy. Muszą one jeszcze w konkretny sposób wpływać na życie pacjenta. Objawy borderline to niestabilność w relacjach ze sobą samym i innymi, zaburzenia myślenia, odczuwania i zachowania, powielanie wzorów niezgodnych ze wzorcami społecznymi i kulturowymi. Objawy osobowości borderline nie wynikają z choroby przewlekłej lub depresji. 

Nowe ICD-11 zmieniło nie tylko kryteria rozpoznawania osobowości z pogranicza, ale wprowadziło podział zaburzeń na lekkie, umiarkowane i ciężkie.

Zaburzenia osobowości typu borderline – przyczyny

Przyczyny występowania osobowości typu borderline nie są do końca znane. Uważa się, że znaczenie mogą mieć traumatyczne przeżycia i doświadczenia z dzieciństwa, np. porzucenie, śmierć rodzica, przemoc. Niestabilność emocjonalna może wynikać z błędów wychowawczych, a także mieć podłoże środowiskowe (np. zaburzenia jednego czy dwojga rodziców, a nawet opiekunów). Borderline często wiązana jest z niewłaściwym traktowaniem w dzieciństwie – nieokazywaniem uczuć, nadmierny krytycyzm, brak lub niewłaściwy sposób komunikowania się z dzieckiem. 

W środowisku naukowym wciąż trwają spory na temat borderline i czynników mających wpływ na tego rodzaju zaburzenie psychiczne. Część specjalistów uważa, że nie bez znaczenia pozostają czynniki genetyczne.

Osobowość z pogranicza – diagnozowanie pacjenta

Jeśli podejrzewasz, że możesz cierpieć na zaburzenia osobowości lub gdy ktoś ci bliski wykazuje opisane objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. W razie wątpliwości możesz skorzystać z konsultacji przez internet. Lekarz zbierze wywiad i pokieruje cię dalej. Pamiętaj, że może wystawić receptę (e-recepta), a także zwolnienie lekarskie online. Najlepiej od razu zgłosić się do poradni zdrowia psychicznego, umówić się na rozmowę z psychiatrą, psychoterapeutą lub psychologiem. W przypadku zdiagnozowania zaburzenia niezbędna będzie terapia. Do oceny zaburzeń osobowości wykorzystuje się odpowiednie kwestionariusze, np. MMPI, czyli Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości. 

Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy borderline występuje częściej u kobiet, czy mężczyzn. Wiadomo jednak, że zaburzenia diagnozowane są zazwyczaj już u młodych dorosłych. Niestety pacjenci z borderline plasują się w grupie zaburzonych często targających się na swoje życie – aż 3-10% chorych popełnia samobójstwo. 

Osoba z borderline – metody leczenia, terapia

Zaburzenia borderline nie da się całkiem wyleczyć – to nie choroba, a stan osobowości. Można jednak zrobić sporo, by nauczyć pacjentów kontrolowania swoich zachowań, projekcji myśli, a przez to znacznie poprawić jakość ich życia. Ogromne znaczenie ma psychoterapia. Osoby z zaburzeniami typu borderline potrzebują terapii poznawczo-behawioralnej, która pomaga poznać mechanizmy myślenia i działania i skutecznie na nie wpływać. Innym sposobem jest terapia oparta na mentalizacji, która pomaga rozumieć zachowania społeczne i uczy wchodzić w poprawne relacje z innymi. 

Osoby z borderline mogą wymagać hospitalizacji – szczególnie jeśli mają za sobą próby samobójcze. W innych przypadkach przyda się odpoczynek (warto skorzystać z L4 online). W terapii stosowane są również leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, stabilizujące nastrój. Wśród przepisywanych medykamentów mogą się znaleźć:

• Egzysta;
• Asentra;
• Zoloft;
• Miansec;
• Elicea;
• Ketrel.

Temat zaburzenia borderline jest szeroko dyskutowany, szczególnie dlatego, że zaburzenie dotyka nie tylko pacjenta, ale również jego całe najbliższe otoczenie. Osoby z zaburzeniami osobowości często ranią innych, stąd wielka rola psychoedukacji i uświadamiania społeczeństwa, czym jest borderline i jak postępować z osobami chwiejnymi emocjonalnie.

Zaburzenia borderline wymagają leczenia, choć jako takie nie są chorobą. Borderline należy przepracować ze specjalistą, który pomoże zrozumieć zaburzenia i nauczy je kontrolować.