Zaburzenia hormonalne pojawiają się w wielu różnych okolicznościach. Powodują mnóstwo rozmaitych dolegliwości. Dowiedz się więcej o hormonach oraz ich ogromnej roli w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu!
- Zaburzenia hormonalne to nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu hormonalnego, które wynikają z nadczynności lub niedoczynności gruczołów albo złej pracy receptorów poszczególnych hormonów.
- Najczęstsze zaburzenia hormonalne pojawiają się w okresie dojrzewania i menopauzy.
- Przyczyny zaburzeń hormonalnych to m.in. uwarunkowania genetyczne, tryb życia, stres, niezdrowe nawyki żywieniowe, choroby autoimmunologiczne i działania niepożądane zażywanych leków.
- Objawy to m.in. zmiany wagi, nietolerancja glukozy, zaburzenia emocjonalne, kłopoty ze snem czy cyklem menstruacyjnym.
- W profilaktyce ważne są zdrowa dieta, aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, redukcja stresu oraz okresowe badania kontrolne.
- Leczenie zaburzeń gospodarki hormonami może obejmować działania objawowe lub przeciwko konkretnym schorzeniom, w tym terapie hormonalne.
Czym są zaburzenia hormonalne? Nadaktywność gruczołów lub niedobór hormonów
Zaburzenia hormonalne to wszelkie nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu hormonalnego, który odpowiada za produkcję i regulację hormonów w organizmie. Hormony to substancje chemiczne, które pełnią kluczową rolę w wielu procesach życiowych, m.in. wzroście ciała, rozwoju poszczególnych tkanek, kontrolowanie procesów zapalnych, przemianie materii czy utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej.
W rezultacie różnego rodzaju dysfunkcji może dochodzić do zakłóceń pracy poszczególnych narządów, a nawet całych układów w organizmie. Zaburzenia te mogą wynikać różnych okoliczności:
- nadczynności gruczołów hormonalnych i nadmiernego wydzielania hormonów;
- niedoboru niezbędnych substancji z powodu niedoczynności narządów lub zakłócenia pracy receptorów hormonów.
Wybrane przykłady gruczołów i hormonów, jakie wydzielają:
- podwzgórze – oksytocyna i wazopresyna;
- szyszynka – melatonina;
- przysadka mózgowa – hormon wzrostu (GH), prolaktyna, hormon antydiuretyczny (ADH) czy hormon stymulujący tarczycę (TSH);
- tarczyca – tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3), które regulują przemianę materii;
- nadnercza – kortyzol, aldosteron, adrenalina, dopamina, noradrenalina czy w niewielkich ilościach hormony płciowe;
- trzustka – insulina (obniża poziom cukru we krwi) oraz glukagon (podnosi stężenie glukozy w organizmie);
- grasica – tymozyna, tymulina, tymopoetyna, TFX;
- jajniki – estrogeny i progesteron, odpowiedzialne za regulację cyklu miesiączkowego, rozwój cech płciowych, utrzymanie ciąży;
- jądra – testosteron, który wpływa produkcję plemników, mięśnie, drugorzędne cechy płciowe.
Najczęstsze zaburzenia hormonalne pojawiają się w okresie dojrzewania i menopauzy
Podczas dojrzewania płciowego organizmu zachodzi mnóstwo zmian fizjologicznych i emocjonalnych. Wiele z nich wynika z poważnych przemian gospodarki hormonalnej w nastoletnich ciałach. W tym czasie mogą wystąpić różne zaburzenia, takie jak:
- opóźnione dojrzewanie – spowodowane niedostatecznym wydzielaniem hormonu wzrostu (GH) lub hormonów płciowych;
- przedwczesne dojrzewanie;
- trądzik młodzieńczy – często związany z nadmiernym wydzielaniem androgenów (męskich hormonów płciowych), co z kolei prowadzi do zwiększonej produkcji sebum i zapalenia mieszków włosowych.
Menopauza to naturalny proces biologiczny, który następuje u kobiet na skutek zmniejszenia wydzielania estrogenów i progesteronu przez jajniki. W wyniku przemian i zaburzeń hormonalnych występują między innymi:
- uderzenia gorąca – spowodowane wahaniem poziomu estrogenów, które wpływają na termoregulację organizmu;
- zaburzenia nastroju – związane z estrogenami, które zmieniają poziom serotoniny, czyli hormonu odpowiedzialnego za regulację nastroju;
- suchość pochwy – kobiece hormony płciowe decydują o elastyczności tkanki śluzowej i jej nawilżeniu;
- osteoporoza – menopauza prowadzi do osłabienia gęstości kości i zwiększonego ryzyka złamań.
Ogólne przyczyny zaburzeń hormonalnych
Nie tylko naturalne procesy zachodzące w organizmie poważnie zmieniają gospodarkę hormonami. Za problemy z równowagą hormonalną:
- uwarunkowania genetyczne;
- tryb życia, pośpiech i napięcia – stres wzmaga wydzielanie kortyzolu;
- niezdrowe nawyki żywieniowe – równowagę zaburzają m.in. konserwanty, niezdrowe tłuszcze, alkohol, sól;
- zmiany nowotworowe;
- choroby autoimmunologiczne;
- skutki uboczne leków przyjmowanych na różne choroby somatyczne i zaburzenia psychiczne.
Zaburzenia hormonalne mogą być sygnałem poważnego schorzenia. Dlatego w przypadku niepokojących objawów należy brać zwolnienie lekarskie online i konsultować się z lekarzami. Wczesne rozpoznanie zwiększa szanse pełnego wyleczenia bez komplikacji zdrowotnych.
Oznaki nadczynności i niedoczynności tarczycy
Nadczynność tarczycy objawia się poprzez:
- utrata masy ciała pomimo zachowania apetytu;
- przyspieszenie akcji serca (tachykardię);
- nietolerancja na ciepło i nadmierne pocenie się;
- drżenie rąk i palców;
- zmęczenie i osłabienie mięśni;
- zaburzenia snu, głównie bezsenność;
- nadmierne wypadanie włosów;
- rozdrażnienie, nerwowość, lęk;
- zaburzenia menstruacyjne – np. opóźniona owulacja, brak miesiączki.
O zaburzeniach hormonalnych związanych z niedoczynnością tarczycy świadczą:
- tendencja do tycia, wzrost masy ciała przy utrzymaniu dotychczasowego bilansu kalorycznego;
- spowolnienie tętna (bradykardia);;
- nietolerancja na zimno i uczucie chłodu nawet w ciepłym otoczeniu;
- uczucie zmęczenia i senności;
- suchość skóry, włosów i paznokci;
- zaparcia;
- obrzęki, głównie w obrębie twarzy i kończyn;
- zaburzenia koncentracji i pamięci;
- depresyjny nastrój, apatia;
- zaburzenia menstruacyjne.
Problemy hormonalne kobiet – ciąża, zespół policystycznych jajników, tabletki antykoncepcyjne
Ciąża to okres, w którym kobieta doświadcza licznych zmian hormonalnych. estrogen, progesteron i hormon wzrostu kosmówki (hCG) odgrywają kluczowe role w tym czasie. Możliwość przedłużenia L4 online bywa niezmiernie przydatna. Objawy towarzyszące ciąży wynikają z licznych zaburzeń gospodarki hormonalnej i obejmują:
- zmiany nastroju, lęk, zwiększone ryzyko depresji przez wahania poziomu estrogenów i progesteronu;
- nadwrażliwość piersi;
- większe zmęczenie – wynika z podwyższonych poziomów progesteronu, który działa uspokajająco na organizm;
- zatrzymywanie wody – może prowadzić do obrzęków, zwłaszcza w kończynach dolnych.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) najczęściej dotyka kobiet w okresie rozrodczym. Przyczyny nie są w pełni rozpoznane. Możliwe zaburzenia hormonalne to również insulinooporność, hiperinsulinizm, zaburzenia gospodarki lipidowej oraz węglowodanowej. Brak leczenia PCOS może doprowadzić do niepłodności – najczęstsze objawy to nieregularne miesiączki lub ich brak, trądzik, zwiększone owłosienie ciała i tycie. Z kolei hormonalne tabletki antykoncepcyjne lub ich odstawienie prowadzą m.in. do:
- zaburzeń libido;
- silniejszych bóli menstruacyjnych;
- zwiększenia masy ciała;
- łamliwości włosów, paznokci.
Tycie, nadmierne owłosienie, zmiany skórne – częste objawy zaburzeń hormonalnych
We wcześniejszych częściach tekstu wspominaliśmy m.in. o problemach ze wzrostem wagi, niekontrolowanym i nadmiernym chudnięciu, dolegliwościach bólowych, trądziku i innych niedoskonałościach skóry, wahaniach nastroju i wielu innych dolegliwościach. Symptomy zaburzenia hormonalnego zależą od jego rodzaju, nasilenia, przyczyn, cech osobniczych oraz mnóstwa odmiennych, często niezależnych czynników.
Wśród najczęściej występujących objawów wymienia się przede wszystkim:
- nietolerancję glukozy;
- zatrzymywanie płynów i obrzęki;
- łysienie;
- rozrost owłosienia poza głową;
- zaburzenia popędu seksualnego;
- bezsenność;
- kłopoty z obniżonym lub zwiększonym apetytem;
- zaburzenia emocjonalne;
- ginekomastię;
- rozregulowanie cyklu menstruacyjnego.
Zaburzenia hormonalne – profilaktyka, łagodzenie objawów, leczenie przyczyn
Aby uniknąć kłopotów z hormonami i różnych objawów, należy dbać o zdrową i dobrze zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną, odpowiednią regenerację i ilość snu oraz redukcję stresu. Ważne są też okresowe badania kontrolne i sprawdzanie stanu zdrowia. Aby złagodzić dolegliwości związane z zaburzeniami hormonalnymi, można wypróbować:
- zieloną herbatę;
- ashwagandę;
- lukrecję;
- oleje z ogórecznika, wisiółka;
- nasiona konpi;
- techniki relaksacyjne;
- kosmetyki.
Takie metody nie rozwiążą problemu do końca. Sposób leczenia trzeba dostosować do zdiagnozowanej przyczyny – niektórzy pacjenci przechodzą terapie hormonalne, inni zażywają odpowiednie leki przeciwko symptomom lub na konkretne schorzenia. Lekarz przepisał ci zestaw preparatów, które musisz zażywać przez dłuższy czas? Szybka e-recepta pozwala swobodnie kontynuować terapię bez wyczekiwania w kolejkach do przychodni. Nie musisz umawiać się na wizytę w gabinecie – jeśli są wskazania do przepisania leku, lekarz wystawi zlecenie do farmaceuty po e-konsultacjach.