Zaburzenia rozwojowe u dzieci to różnego rodzaju nieprawidłowości, które zostają rozpoznane we wczesnym dzieciństwie. Są one odpowiedzialne za kłopoty w nauce, nawiązywaniu relacji. Wszystkie wymagają diagnostyki i terapii.
Zapamiętaj!
- Zaburzenia rozwojowe u dzieci dzieli się na całościowe i częściowe.
- Zaburzenia najczęściej zauważalne są już we wczesnym dzieciństwie.
- Nie każde opóźnienie w stosunku do rówieśników oznacza problemy i nieprawidłowości!
- Zaburzenia należy jak najszybciej zdiagnozować i leczyć.
- Terapia obejmuje wizyty u logopedy, fizjoterapeuty, psychologa, psychiatry i lekarzy wielu innych specjalizacji.
- Zaburzenia częściowe udaje się najczęściej całkowicie wyleczyć.
Zaburzenia rozwojowe u dzieci – klasyfikacja
Zaburzenia rozwojowe u dzieci dzieli się na całościowe oraz częściowe. Do pierwszej kategorii zalicza się autyzm, zespół Aspergera, Retta, Hallera. Zaburzenia częściowe dotyczą tylko jednego aspektu życia, mogą np. oznaczać trudności z mową. Zazwyczaj rodzice bardzo wcześnie zauważają pewnego rodzaju nieprawidłowości – brak postępów w nauce mówienia, problemy z komunikowaniem się, niechęć do nawiązywania relacji z rówieśnikami.
U maluchów w okresie do dwóch lat zmiany następują bardzo szybko, a niemal każdy kolejny tydzień i miesiąc to zauważalne postępy. Rodzice powinni skonsultować się z lekarzem, jeśli zauważą u dziecka przestoje rozwojowe. Do zachowań, które mogą świadczyć o zaburzeniach rozwojowych, zalicza się np. powtarzanie tych samych czynności, niechęć do podejmowania nowych aktywności, brak umiejętności naśladowania itp.
Do zaburzeń rozwojowych całościowych zaliczany jest:
- autyzm (dziecięcy i atypowy);
- zespół Aspergera;
- zespół Retta;
- zaburzenia dezintegracyjne;
- zaburzenia hiperkinetyczne z upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi.
Najmłodsi z zaburzeniami rozwojowymi wymagają bacznej obserwacji, która ma umożliwić odpowiednie zdiagnozowanie problemu. Najczęściej dzieci te przejawiają trudności w kontaktach społecznych, mogą też zachowywać się w nietypowy sposób.
Zaburzenia rozwojowe dzieci – autyzm
Autyzm to jedno z lepiej poznanych zaburzeń rozwojowych dzieci. Objawy pojawiają się przed ukończeniem 3. roku życia i obejmują przede wszystkim:
- problemy z mową;
- trudności w komunikowaniu się;
- znaczne ograniczenie zainteresowań otaczającą rzeczywistością;
- powtarzanie zachowań;
- nieprawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie, trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami.
Najczęściej rodzice zauważają, że coś się dzieje, gdy dziecko zaczyna uczęszczać do przedszkola – zachowuje się inaczej niż rówieśnicy, izoluje się, nie bawi z dziećmi. U dzieci z autyzmem można zaobserwować nietypowe zainteresowania, bardzo często są one utalentowane (np. artystycznie). Do objawów autyzmu zalicza się również napady agresji, złości, fobie i nasilone stany lękowe, a także problemy z odżywianiem (wybiórczość pokarmów).
Zaburzenia rozwoju – zespół Aspergera
Zespół Aspergera to spektrum autyzmu. Zaburzenie to objawia się w bardzo podobny do autyzmu sposób. Nie występują jednak zaburzenia mowy ani kłopoty z rozwojem intelektualnym. Wręcz przeciwnie, często dzieci te charakteryzują ponadprzeciętne umiejętności, co sprawia, że w wieku szkolnym mogą osiągać sukcesy w nauce. Największym problem osób z zespołem Aspergera są trudności z odnalezieniem się w społeczeństwie, nawiązywaniem relacji.
Pierwszymi objawami zaburzenia mogą być np.:
- nieumiejętność nawiązywania relacji z rówieśnikami, niechęć do nich, stronienie od wspólnych zabaw;
- nadwrażliwość na dźwięki, bodźce dotykowe, ból;
- nadmierne zwracanie uwagi na konsystencję, kolor jedzenia;
- obsesje.
Zespół Aspergera diagnozowany jest najczęściej w okolicy 3. roku życia dziecka.
Zaburzenia rozwojowe dzieci – zespół Retta
Zespół Retta to zaburzenie, którego objawy można zaobserwować już u półrocznych dzieci. Badania pokazują, że jedynie około 15% pacjentów dotkniętych tym zaburzeniem będzie w stanie funkcjonować samodzielnie. Choroba może przebiegać w różny sposób i nie u każdego będzie objawiać się tak samo.
W przebiegu schorzenia wyróżnia się cztery etapy:
- I etap objawia się w najmniej widoczny sposób; dziecko jest bardzo spokojne, nie interesuje się zabawkami, nie chce nawiązywać kontaktu wzrokowego;
- II etap rozpoczyna się pomiędzy 1. a 4. rokiem życia; dziecko zaczyna tracić wypracowane już umiejętności, staje się niespokojne (może wybudzać się z krzykiem); pojawiają się bezdechy, ataki padaczki, stereotypowe ruchy;
- III etap objawia się względną poprawą stanu dziecka; trwa on do 10. roku życia;
- w IV etapie następuje znaczne pogorszenie, ponowna utrata zdobytych zdolności; charakterystyczne są przykurcze mięśni, trudności z poruszaniem się, podnoszeniem przedmiotów, przełykaniem i żuciem.
Zaburzenia rozwojowe dzieci – zespół Hellera
Zespół Hellera to inaczej dziecięce zaburzenie dezintegracyjne. W okolicach 2. lub 4. roku życia następuje regres rozwojowy. Dziecko traci zdobyte umiejętności. W niektórych przypadkach może dojść do całkowitej utraty zdolności mowy. Chore dzieci łatwo wpadają w gniew, tracą zainteresowanie otaczającą je rzeczywistością, są nadmiernie lękliwe.
Jeśli diagnoza nie zostanie postawiona szybko, a dziecko nie będzie objęte specjalistyczną opieką, może dojść do znacznego opóźnienia intelektualnego.
Zaburzenia rozwojowe częściowe
Zaburzenia rozwojowe u dzieci mogą dotyczyć tylko jednego aspektu. Wśród najczęściej spotykanych należy wymienić:
- zaburzenia mowy – mogą być spowodowane problemami ze słuchem, uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, ale często towarzyszą również chorobom genetycznym;
- zaburzenia motoryczne – przyczyną mogą być problemy ze wzrokiem, rozwojem mięśni;
- zaburzenia emocjonalne – ich przyczyną może być np. depresja;
- zaburzenia poznawcze – spowodowane niedotlenieniem mózgu, chorobami genetycznymi lub wywołane przez czynniki środowiskowe.
Jeśli jakiekolwiek zachowania dziecka wzbudzają niepokój należy jak najszybciej zasięgnąć porady lekarza. Rodzice mogą na początek skonsultować się ze specjalistą przez internet. Lekarz zbierze wywiad i pokieruje dalej. Podczas rozmowy ma też możliwość wystawić receptę (e-recepta) i zwolnienie (L4 online). Z całą pewnością konieczne będzie spotkanie z dziecięcym specjalistą – psychologiem, terapeutą, psychiatrą. Przy podejrzeniu zaburzeń lekarz zleca również szereg badań, które pozwolą poznać stan zdrowia dziecka.
Zaburzenia rozwojowe – jak leczyć?
Terapia zaburzeń rozwojowych obejmuje leczenie u logopedy, fizjoterapeuty i lekarzy wielu innych specjalizacji. To także spotkania z psychiatrą, terapeutą. Leczenie zależy od danego przypadku, stopnia rozwoju zaburzeń, objawów. Najistotniejsza jest szybka reakcja rodziców, przeprowadzenie badań, postawienie diagnozy i rozpoczęcie terapii. Niestety nie da się odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, jak długa będzie terapia i jakie rezultaty ostatecznie przyniesie. W przypadku zaburzeń częściowych wyniki są zazwyczaj zadowalające. Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy u malucha zdiagnozowane zostanie zaburzenie całościowe.
Zaburzenia rozwojowe to problem, który dotyka najbliższych, leczenie często wymaga ogromnych poświęceń ze strony rodziców. Choroba dziecka rodzi wiele problemów, również emocjonalnych. Niekiedy wsparcia wymagają także bliscy, zwłaszcza rodzice. Warto, aby również korzystali ze wsparcia psychologów i terapeutów. Chory maluch wymaga szczególnej opieki i troski, a jednocześnie dużo pracy (rodzice mogą wykorzystać zwolnienie lekarskie online).
Zaburzenia rozwojowe u dzieci mogą mieć różne oblicze i stopień zaawansowania. Wszelkie nieprawidłowe zachowania należy jak najszybciej przedyskutować z lekarzem. Trzeba jednak pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie, a opóźnienie w stosunku do rówieśników nie zawsze oznacza nieprawidłowość. Ważne, by zachować spokój i uważnie obserwować malucha.