Zaburzenia odżywiania to poważny problem, który dotyka wielu osób. Ich skutki obejmują zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne, a często samodzielne poradzenie sobie z problemem jest trudne. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu.
- Zaburzenia odżywiania to grupa psychiatrycznych jednostek chorobowych związanych z nieprawidłowymi zachowaniami dotyczącymi jedzenia.
- Dwie główne grupy to zaburzenia specyficzne (anoreksja, bulimia) i niespecyficzne (jedzenie kompulsywne).
- Zaburzenia te mogą dotyczyć każdej osoby, ale najczęściej rozwijają się w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości.
- Przyczyny zaburzeń odżywiania są złożone i mogą obejmować genetykę, biologię czy choroby psychiczne.
- Wspólne cechy zaburzeń odżywiania obejmują skupienie na wyglądzie, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, perfekcjonizm i wypaczony obraz własnego ciała.
- Zaburzenia odżywiania wymagają leczenia, a jednym z najważniejszych aspektów tego procesu jest psychoterapia.
Czym są zaburzenia odżywiania?
Zaburzenia odżywiania to dość rozbudowana grupa psychiatrycznych jednostek chorobowych, związanych z nieprawidłowymi (zaburzonymi) zachowaniami powiązanymi z jedzeniem. Często towarzyszą temu specyficzne myśli, niepokoje i emocje. Wyróżnia się dwie główne grupy zaburzeń odżywiania: specyficzne (pierwotne), obejmujące m.in. anoreksję oraz bulimię, oraz niespecyficzne (wtórne), wśród których najczęściej wymienia się jedzenie kompulsywne. Mogą im towarzyszyć inne zaburzenia psychiczne, dlatego leczenie może obejmować terapię i farmakologię. E-recepta jest jedną z usług, które pozwalają na szybkie uzyskanie potrzebnych leków niezależnie od tego, gdzie znajduje się pacjent.
Anoreksja, bulimia i inne – kto jest narażony?
Tego rodzaju problemy mogą dotyczyć każdej osoby, niezależnie od płci czy wieku, jednakże niektóre grupy są bardziej narażone na ich wystąpienie. Zaburzenia odżywiania dotykają około 5% populacji i najczęściej rozwijają się w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości, a średni wiek zachorowania wynosi 15-24 lata! Jako że do rozwoju zaburzeń odżywiania może dochodzić w każdym wieku, zdarzają się przypadki dzieci poniżej 10 lat czy osób starszych, powyżej 70 lat.
Zaburzenia odżywiania a trauma
Warto zauważyć, że osoby, które w przeszłości doświadczyły przemocy fizycznej, seksualnej lub psychicznej, często są bardziej narażone na wystąpienie takich zaburzeń. Dzieje się tak przez głębsze przeżywanie przez nie silnych emocji i wcześniej wyuczone schematy oraz reakcje obronne organizmu. Dlatego należy dbać o swoją psychikę i w przypadku tego rodzaju problemów zdrowotnych korzystać z pomocy terapeuty. Można również wziąć L4 online, które pozwoli odzyskać równowagę wewnętrzną.
Rodzaje zaburzeń odżywiania
Jak wspomniano, zaburzenia odżywiania można podzielić na dwie główne grupy – zaburzenia specyficzne oraz zaburzenia niespecyficzne. Wśród zaburzeń specyficznych najbardziej powszechne są anoreksja nervosa (anoreksja) oraz bulimia nervosa (bulimia). Inne jednostki z tej grupy to bulimoreksja, która jest połączeniem anoreksji i bulimii. Wśród zaburzeń niespecyficznych najczęściej spotykane są jedzenie kompulsywne oraz napady objadania się. Inne jednostki to m.in. zespół przeżuwania oraz zespół nocnego jedzenia. To tylko kilka możliwych zaburzeń, niżej przedstawiamy kilka wybranych schorzeń i przedstawiamy ich specyfikę.
Anoreksja
Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) to zaburzenie odżywiania, w którym osoba ogranicza albo odmawia spożywania pokarmów. Jej celem jest stracić na wadze, nawet jeśli jest wyraźnie zbyt szczupła. Zaburzony obraz własnego ciała oraz niska samoocena to główne cechy tej choroby. Chora osoba liczy kalorie, może sięgać po środki przeczyszczające. Często prowadzi to do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia hormonalne, układu trawiennego, sercowo-naczyniowe i niedokrwistość. Może również wywołuje kolejne problemy emocjonalnych, takie jak depresja, lęk, obniżone poczucie własnej wartości i samookaleczanie.
Bulimia
Bulimia (żarłoczność psychiczna) charakteryzuje się epizodami nadmiernego objadania. Po spożyciu dużych ilości jedzenia, dana osoba prowokuje wymioty, by nie przytyć. Przejadanie się jest często poprzedzone poczuciem winy i wstydu, a chorzy często czują się bezradni i zdezorientowani. Zaburzenie to jest zazwyczaj poprzedzone lękiem i stanem depresyjnym, a następnie objadanie się. Bulimia może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem, w tym uszkodzenia żołądka, zaburzeń mineralnych, zaburzeń hormonalnych i problemów z układem nerwowym.
Bigoreksja
Bigoreksja to zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się obsesją na punkcie zwiększania wielkości i masy mięśni. Przypadłość jest zazwyczaj związana z wieloma czynnikami psychologicznymi, takimi jak niska samoocena, stres i depresja. Osoby dotknięte tą chorobą mogą ogromną ilość czasu i wysiłku wkładać w ćwiczenia, aby osiągnąć swój cel. Często zwiększają liczbę spożywanych posiłków, obawiając się, że nie osiągną odpowiedniej masy mięśniowej, jeśli nie będą jadły często. Bigoreksja może mieć również negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne, w tym na odżywianie, samoocenę i relacje.
Ortoreksja
Ortoreksja charakteryzuje się uzależnieniem od zdrowego odżywiania. Osoby na nią cierpiące często mają skrajnie rygorystyczne zasady dotyczące tego, co mogą jeść. Zdarza się, że ignorują zdrowy rozsądek w kwestii jedzenia i sięgają po pokarmy, które są zalecane przez dietetyków. Należą do nich m.in. mięso, produkty mleczne, jajka lub tłuszcze. Zamiast tego skupiają się na produktach, których uważają za wyjątkowo zdrowe, takich jak warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i produkty bezglutenowe. Osoby cierpiące na ortoreksję często mają skrajnie niską samoocenę i skupiają się na tym, co jedzą, w celu poprawy samopoczucia. Takie zachowania również mogą prowadzić do wyniszczenia organizmu.
AFRID
Zaburzenie odżywiania ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder) to jednostka diagnostyczna, która polega na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów. Charakterystyczne symptomy ARFID to brak zainteresowania posiłkami, pomijanie ich, spożywanie bardzo małej ilości pożywienia oraz pojawienie się lęku związanego z możliwością jedzenia. W odróżnieniu od innych zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia, ARFID nie wiąże się z pragnieniem zredukowania masy ciała ani zaburzonym postrzeganiem siebie.
Pica
Pica to zaburzenie odżywiania, w którym chory spożywa substancje niejadalne, takie jak glina, piasek, sol, śmieci lub inne niejadalne materiały. Najczęściej występuje wśród dzieci i młodych dorosłych. Pica może być spowodowana niedoborami mineralnymi, zaburzeniami rozwoju, wadami genetycznymi lub zaburzeniami behawioralnymi. Wywołuje ją także brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych lub stres. Objawy zaburzenia odżywiania pica obejmują ciągłe spożywanie niejadalnych substancji, brak kontroli nad własnym zachowaniem, problemy ze snem, a nawet zaburzenia jelitowe. Leczenie zaburzeń odżywiania pica obejmuje terapię behawioralną, medycynę i edukację żywieniową.
Zespół przeżuwania
Do grupy problemów z odżywianiem należy zespół przeżuwania, określany także jako zespół ruminacji. To zaburzenie polegające na stale występującym cofaniu się pokarmów. Chory doświadcza mimowolnego cofania się spożytego pokarmu z przewodu pokarmowego do jamy ustnej. Proces ten może nastąpić od razu po przełknięciu jedzenia, w ciągu kilkudziesięciu sekund, lub później, nawet po godzinie. Następnie pokarm jest ponownie przeżuwany, a potem połykany lub wypluwany. W przeszłości uważano, że zespół przeżuwania występuje tylko u niemowląt, dzieci, młodzieży oraz pacjentów z różnego stopnia upośledzeniem umysłowym.
Zaburzenia odżywiania – przyczyny problemu
Dokładna przyczyna zaburzeń odżywiania nie jest znana, jednak może być wiele czynników wpływających na ich rozwój. Do przyczyn należy zaliczyć genetykę i biologię, gdyż niektóre osoby mogą mieć geny zwiększające ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania. Innymi czynnikami ryzyka mogą być uszkodzenia ośrodka sytości w mózgu lub inne problemy fizjologiczne. Zaburzenia odżywiania często występują u osób z depresją lub zaburzeniami lękowymi. Mogą się one rozwinąć także w późniejszym czasie, kiedy osoba chora już ma problemy z łaknieniem.
Charakterystyczne objawy zaburzeń odżywiania
Większość wymienionych wyżej zaburzeń odżywiania wykazuje pewne wspólne cechy. Należą do nich na przykład nadmierne skupianie się na swoim wyglądzie, nieprawidłowe nawyki związane ze spożywaniem pokarmów, skrajny perfekcjonizm oraz wypaczony obraz własnego ciała. W przypadku anoreksji typowym symptomem jest dążenie do uzyskania szczupłej sylwetki, ciągłe niezadowolenie z wyglądu oraz lęk przed przybraniem na wadze, co prowadzi do unikania potencjalnie „groźnych” produktów. Inne zaburzenia odżywiania obejmują m.in.:
- atypową żarłoczność;
- jadłowstręt;
- wymioty wynikające z nieprawidłowych reakcji psychicznych;
- widoczne pogorszenie stanu zdrowia;
- nagła nadmierna aktywność fizyczna.
Rozpoznanie i diagnoza zaburzeń odżywiania
Jak skutecznie diagnozować fakt, że ktoś ma zaburzenia odżywiania? Prawidłowe rozpoznanie i wdrożenie leczenia są kluczowe, ponieważ część osób z zaburzeniami odżywiania podejmuje próby samobójcze. W przypadku osób z anoreksją, jednym z kryteriów diagnostycznych jest ograniczenie podaży energii w stosunku do wymagań, prowadzące do wystąpienia niedostatecznej masy ciała. Aby zdiagnozować zaburzenia odżywiania, specjaliści mogą oceniać nieprawidłowe zachowania żywieniowe oraz kontrolę masy ciała i jej celową utratę. Diagnoza może obejmować również analizę psychicznego aspektu łaknienia.
Leczenie zaburzeń odżywiania
Leczenie zaburzeń odżywiania najczęściej wymaga wsparcia w kilku zakresach. Kluczową rolę odgrywa psychoterapia, a polecaną szkołą dla osób z zaburzeniami odżywiania jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Spotkania indywidualne z psychologiem, psychiatrą czy osobami doświadczonymi w zaburzeniach odżywiania pozwalają pacjentowi uświadomić sobie swoją sytuację i zrozumieć mechanizmy problemów. Leczenie zaburzeń odżywiania powinno być stale nadzorowane przez lekarza psychiatrę, który monitoruje stan pacjenta i dba o jego bezpieczeństwo. W niektórych przypadkach może być stosowana farmakoterapia, zwłaszcza gdy pacjent ma dodatkowe zaburzenia psychiczne, takie jak depresja. Warto zdecydować się też na zwolnienie lekarskie online.
Możliwe powikłania zaburzeń odżywiania
Powikłań zaburzeń odżywiania może być bardzo dużo, a ich wpływ na organizm może być znaczący.. W przypadku kompulsywnego objadania się, skutki obejmują zarówno sferę fizyczną, jak i psychiczną. Na poziomie fizycznym mogą się pojawić dolegliwości takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby układu krwionośnego czy zespół metaboliczny. Nadmierne odchudzanie i niska masa ciała wyniszcza organizm. Powoduje osłabienie włosów, paznokci, zębów oraz kości. Najbardziej zaawansowana postać anoreksji może nawet doprowadzić do śmierci.
Medyczne konsekwencje nieleczonych zaburzeń odżwiania
Konsekwencje nieleczonych zaburzeń odżywiania obejmują również problemy z depresją, lękami oraz różnego rodzaju niedobory pokarmowe powodujące wiele chorób. W przypadku bulimii, mogą wystąpić problemy pokarmowe, dolegliwości wynikające z odwodnienia i niedożywienia, zaburzenia wodno-elektrolitowe, niedobory witamin i minerałów oraz problemy z układem pokarmowym, takie jak stany zapalne i podrażnienia przełyku, gardła oraz jamy ustnej.
Zaburzenia odżywiania to choroby, które wiążą się z psychiką, ale wpływają również na fizyczne aspekty. Dlatego tego rodzaju przypadłości należy diagnozować i stosować odpowiednią terapię. Powinna opierać się przede wszystkim na psychoterapii, chociaż niekiedy konieczne jest leczenie farmakologiczne.