Zaburzenia czucia to określenie nieprawidłowości w odbieraniu bodźców zewnętrznych. Mogą one przyjmować formę znieczulicy lub przeczulicy, a ich objawy to drętwienie, mrowienie, nadwrażliwość, kłopoty z utrzymaniem równowagi. Jaka jest przyczyna zaburzeń?
- Zaburzenia czucia głębokiego to zaburzenia propriocepcji.
- Chory może odbierać bodźce za mocno lub za słabo.
- Zaburzenia objawiają się problemami z utrzymaniem równowagi, wchodzeniem po schodach.
- Przyczyną zaburzeń są urazy, choroby.
- Problem dotyka również małych dzieci.
- W terapii ważne jest leczenie choroby podstawowej.
- Skuteczne są ćwiczenia propriocepcji.
Zaburzenia czucia głębokiego i powierzchownego – czym są?
Zaburzenia czucia głębokiego mogą objawiać się dwojako. Chory może odbierać bodźce zbyt intensywnie lub zbyt słabo. Zaburzenia mogą przyjmować formę nieprzyjemnych doznań – kłucia, pieczenia, drętwienia, mrowienia. Tego typu zjawisko określane jest mianem parestezji. Co ważne, objawy te pojawiają się mimo tego, że żaden bodziec nie zadziałał. Zaburzenia czucia mogą być wynikiem uszkodzenia, do którego doszło na którymś z etapów drogi czuciowej. Mogą być spowodowane chorobą, ale często pojawiają się również u osób całkiem zdrowych, np. w u kobiet w ciąży, po nadmiernym wysiłku fizycznym lub na skutek hiperwentylacji.
Funkcje receptorów czucia głębokiego
Droga, jaką pokonuje impuls czuciowy, jest długa – zaczyna się od receptora umiejscowionego w skórze i biegnie przez nerwy obwodowe i rdzeń kręgowy aż do mózgu. Zaburzenia czucia pojawią się więc gdy na drodze pojawi się jakaś przeszkoda. Warto zapamiętać, że człowiek ma możliwość czucia głębokiego i powierzchownego. Czucie głębokie to czucie położenia i wibracji, natomiast czucie powierzchowne obejmuje czucie dotyku, bólu, temperatury.
Receptory czucia głębokiego umiejscowione są w ścięgnach mięśni i torebkach stawowych. Różne receptory pozwalają na odbieranie innych bodźców:
- mechanoreceptory odbierają bodźce mechaniczne;
- termoreceptory odbierają zmiany temperatury;
- fotoreceptory odbierają bodźce świetlne;
- baroreceptory reagują na zmiany ciśnienia;
- chemoreceptory reagują na zmiany składu chemicznego.
Objawy zaburzeń czucia
Objawy zaburzeń czucia to parestezje mające postać mrowienia, drętwienia, kłucia lub pieczenia. Mogą pojawić się w różnych częściach ciała. Ich czas trwania także jest zróżnicowany – mogą utrzymywać się kilka sekund lub trwać znacznie dłużej:
- parestezje twarzy – mogą obejmować połowę lub całą twarz;
- parestezje jednej lub dwóch kończyn, ewentualnie palców;
- parestezje tułowia.
Jak widać, objawy zaburzenia czucia mogą pojawiać się w poszczególnych częściach ciała, w jednej nodze lub ręce, w obydwu kończynach jednocześnie.
Czym jest układ proprioceptywny?
Zadaniem układu proprioceptywnego jest odczuwanie własnego ciała oraz położenie ciała w przestrzeni. Jakie inne zadania spełnia układ?
- odpowiada za świadomość ciała i jego pozycji;
- stopniowanie ruchu (konkretną czynność wykonujemy z odpowiednią siłą);
- stabilizację i ustawienie ciała;
- płynność i kontrolę ruchu;
- poczucie bezpieczeństwa.
Propriocepcja to inaczej system czucia głębokiego, czyli jeden z układów zmysłowych. Umożliwia on odbieranie bodźców przez mięśnie, ścięgna i stawy (tam zlokalizowane są receptory). U osób z zaburzeniami propriocepcji bodźce docierają z opóźnieniem lub są zbyt intensywne, co powoduje zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej. U dzieci obserwuje się zaburzenia rozwoju psychomotorycznego.
Objawy zaburzeń propriocepcji
Zaburzenia czucia głębokiego mogą znacznie utrudnić normalne funkcjonowanie, wykonywanie najprostszych codziennych czynności. Pacjent może obserwować objawy w postaci:
- problemów z utrzymaniem równowagi, zwłaszcza podczas stania na jednej nodze z zamkniętymi oczami;
- częstych upadków;
- potrącania przedmiotów, wypuszczania ich z rąk;
- problemów z przemieszczaniem się po schodach;
- lęku przed chodzeniem po nierównych powierzchniach;
- nieumiejętności dostosowania siły potrzebnej do wykonania danej czynności.
Objawy te mogą uniemożliwić codzienne funkcjonowanie, dlatego nie należy ich ignorować. Jeśli zauważysz je u siebie, skonsultuj się z lekarzem. Możesz skorzystać z porady przez internet – lekarz zaproponuje dalsze działania, a jeśli problem jest poważny, wypisze zwolnienie lekarskie online. Pamiętaj, że ma też możliwość wystawić receptę (także jako e-recepta). Problemy z czuciem głębokim u najmłodszych wymagają natychmiastowej reakcji – musisz pomóc dziecku, w przeciwnym wypadku jego rozwój motoryczny będzie poważnie zaburzony.
Przyczyny zaburzeń propriocepcji
Przyczyną zaburzeń kinestezji mogą być urazy i choroby. Prawdopodobieństwo ich wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. Problem często dotyczy także najmłodszych dzieci. Do najważniejszych przyczyn zaburzeń należy zaliczyć m.in.:
- urazy mózgu, mięśni, stawów, więzadeł;
- stwardnienie rozsiane;
- zaburzenia ze spektrum autyzmu;
- neuropatię obwodową;
- stwardnienie zanikowe boczne;
- chorobę Parkinsona;
- cukrzycę;
- zaburzenia integracji sensorycznej;
- skręcenia, zwichnięcia, złamania;
- operacje w obrębie stawów;
- uszkodzenia nerwów i splotów nerwowych;
- zwyrodnienia kręgosłupa;
- dyskopatię;
- zatrucie toksynami;
- choroby autoimmunologiczne;
- infekcje;
- zapalenie rdzenia kręgowego.
W przypadku podejrzenia zaburzeń czucia głębokiego należy skonsultować się ze specjalistą, który zaproponuje właściwe leczenie.
Zaburzenia czucia głębokiego – diagnostyka
Zaburzenia czucia może podejrzewać już na podstawie obserwacji pacjent podczas wykonywania codziennych czynności. Specjalista przede wszystkim zbiera wywiad, a następnie przeprowadza swego rodzaju testy, tzw. funkcjonalne i sprawdza równowagę na różnym podłożu. Lekarz lub terapeuta prosi o wykonanie różnych czynności – podskoków, stania na jednej nodze, wchodzenia po schodach, nalania wody do kubka, zapięcie guzika. Ocenia umiejętności pacjenta, sposób radzenia sobie, zdolności organizmu do wykonania prostych zadań.
Ćwiczenia propriocepcji
Leczenie zaburzeń czucia głębokiego zależy od przyczyny. Niekiedy musi obejmować leczenie choroby podstawowej, czy urazu. Jeśli pacjent jest w gorszym stanie, może wymagać odpoczynku, dlatego często lekarz wypisuje L4 online. W innych przypadkach należy skupić się na wykonywaniu ćwiczeń – jest to trening propriocepcji, którego zadaniem jest stymulacja receptorów. Jakie ćwiczenia są zalecane?
- ćwiczenia z dociskiem w obrębie stawów;
- ćwiczenia z wykorzystaniem wibracji;
- ćwiczenia równoważne i rozciągające;
- zajęcia z integracji sensorycznej.
Ćwiczenia należy wykonywać pod okiem wykwalifikowanego terapeuty, można również trenować samodzielnie w domu. Do ćwiczeń przyda się np. specjalna platforma do balansowania, czyli piłka bosu oraz platforma wibrująca.
Dzięki czuciu głębokiemu człowiek jest w stanie poruszać się bez problemu, zachować równowagę. Gdy odbieranie informacji jest zaburzone – bodźce przekazywane przez układ nerwowy są zbyt intensywne lub za słabe – pojawiają się problemy z utrzymaniem równowagi, wchodzeniem i schodzeniem po schodach, przemieszczaniem się po nierównym podłożu. Zaburzenia należy diagnozować i leczyć. Ćwiczenia doprowadzą do poprawy propriocepcji.