Gorączka reumatyczna występuje głównie między 6. a 15. rokiem życia. Najczęściej pojawia się po ostrym zapaleniu gardła i migdałków, do którego dochodzi w wyniku zakażenia paciorkowcami PBHA. Drobnoustroje mogą wywołać m.in. anginę i płonicę. Sprawdź, jak należy postępować!
Szacuje się, że zaburzenia układu odpornościowego po wyżej wymienionych chorobach dotykają 0,3–3% wszystkich pacjentów. Ryzyko komplikacji wzrasta, jeśli stan zapalny nie jest w ogóle leczony. Obecnie gorączka reumatyczna jest diagnozowana w Polsce niezwykle rzadko – odnotowuje się ok. 5 przypadków na milion mieszkańców rocznie. Nie należy lekceważyć żadnych objawów. Brak reakcji na łagodne dolegliwości może doprowadzić m.in. do nieodwracalnych wad serca.
Czym jest gorączka reumatyczna? Przyczyny, ryzyko powikłań nieleczonej anginy paciorkowcowej
Gorączka reumatyczna jest autoimmunologiczną chorobą ustrojową, związaną z komplikacjami po infekcji bakteryjnej. Za anginę i płonicę odpowiadają głównie paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A, nazywane również streptokokami. Brak prawidłowego leczenia tych chorób antybiotykami zwiększa prawdopodobieństwo trwałych uszkodzeń serca, dużych stawów oraz ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego warto wziąć zwolnienie lekarskie online i zapewnić dzieciom potrzebną opiekę, kiedy pociechy uskarżają się na różne dolegliwości. O zapaleniu migdałków oraz anginie paciorkowcowej świadczą następujące objawy kliniczne:
- bóle gardła i głowy;
- nadwrażliwość węzłów chłonnych na dotyk;
- podwyższona temperatura ciała – stan podgorączkowy lub gorączkowy;
- utrudnione połykanie.
W niektórych przypadkach angina czy płonica przebiegają łagodnie, a słabe objawy choroby nie dają żadnych powodów do niepokoju. Późniejsze komplikacje przebiegają w ostrych rzutach, które trwają nawet 4–6 tygodni. Może też dochodzić do nawrotów po wielu latach pozornego wygaśnięcia choroby, szczególnie w pierwszych dwóch latach od zachorowania. Najczęściej pierwsze symptomy gorączki reumatycznej pojawiają się ok. 3 tygodnie po paciorkowcowym zapaleniu gardła. Mają związek ze stanami zapalnymi, które tworzą się w tkance łącznej. W obrębie serca i naczyń krwionośnych powstają tzw. guzki Aschoffa, które po obumarciu i zbliznowaceniu zmieniają się w nacieki komórkowe.
Podstawowe objawy gorączki reumatycznej to zapalenie stawów i serca
W większości przypadków (ok. 90%) dochodzi do asymetrycznego zapalenia dużych stawów. Po lewej lub prawej stronie ciała, w obrębie stawów kolanowych, biodrowych i barkowych, pojawiają się obrzęki, zaczerwienienia i dolegliwości bólowe. Czasami zmiany zapalne przenoszą się pomiędzy stawami, np. najpierw doskwiera kolano, oznaki ustępują, a później dokucza bark. Nieleczone zapalenie stawów trwa 2–3 tygodnie i nie uszkadza ich w sposób trwały.
Inaczej ma się sprawa w przypadku zapalenia serca. Gorączka reumatyczna może zwęzić zastawkę mitralną do tego stopnia, że pojawi się niewydolność krążeniowa i konieczność wymiany zastawek serca. Niektórzy pacjenci skarżą się „tylko” na duszności, kołatania serca i ból w mostku. Takie skutki mogą mieć:
- zapalenie osierdzia;
- zapalenie wsierdzia;
- zapalenie mięśnia sercowego.
Gorączka reumatyczna – objawy dodatkowe. Pląsawica i zmiany skórne
W przebiegu gorączki reumatycznej może pojawić się też pląsawica. Czasami nazywa się ją tańcem św. Wita lub pląsawicą Sydenhama. To niekontrolowane ruchy mięśni twarzy i kończyn, połączone z osłabieniem i zaburzeniami emocjonalnymi – chwiejnością nastrojów, bólami głowy i zachowaniami obsesyjno-kompulsywnymi. Objawy pląsawicy zwykle pojawiają się 1–7 mies. od momentu wystąpienia anginy, a ustępują po ok. 2 tygodniach. Zaburzenia występują u ok. 50% chorych, czasami jako jedyny objaw.
Jeżeli symptomy pląsawicy utrzymują się dłuższy czas, konieczna będzie konsultacja lekarska. Niektóre osoby idą na naprawdę długie L4 online – wykonywanie wielu obowiązków zawodowych w takim stanie byłoby zbyt niebezpieczne. U części pacjentów (3–5% przypadków gorączki reumatycznej) występują również zmiany skórne:
- rumień brzeżny – zaczerwienienia na udach, klatce piersiowej, plecach i ramionach. Przybiera formę obrączek. Rumień brzeżny znika całkowicie w ciągu kilku miesięcy;
- guzki podskórne Meyneta – drobne (5–20 mm średnicy), delikatnie przesuwające się pod wpływem dotyku guzy nad stawami. Występują głównie po wypukłej stronie stawów i mają taki sam odcień jak skóra.
Rozpoznanie gorączki reumatycznej – wstępne postępowanie lekarzy, pomocnicze badania diagnostyczne
Postawienie prawidłowej diagnozy wcale nie jest proste. Nie wszystkie wymienione powyżej objawy gorączki reumatycznej występują jednocześnie. Podczas rozpoznania bierze się pod uwagę tzw. kryteria Jonesa, które dzieli się na większe i mniejsze (lub duże i małe). Do zdiagnozowania choroby potrzeba dwóch większych lub jednego większego i dwóch mniejszych kryteriów rozpoznania:
- kryteria duże:
- wędrujące stany zapalne dużych stawów;
- zapalenia serca;
- podskórne guzki;
- rumień brzeżny;
- mimowolne ruchy pląsawicze;
- kryteria małe:
- stan gorączkowy;
- bóle stawów;
- leukocytoza;
- ASO (odczyn antystreptolizynowy, test na obecność przeciwciał przeciwko streptolizynie O – antygenowi paciorkowców) powyżej 200 jednostek;
- białka ostrej fazy stanu zapalnego (np. CRP, PCT, hepcydyna i wiele innych).
Nie ma testów, które pozwalałyby rozpoznać gorączkę reumatyczną bezpośrednio, w toku jednego badania. Dlatego lekarze muszą dopasowywać sposób postępowania do informacji, które uzyskają. Jeżeli pacjenci chorują na opisywaną chorobę, najczęstsza procedura toczy się według poniższego schematu:
- Wywiad medyczny – pytania o okoliczności występowania dolegliwości i wcześniejsze choroby, w tym anginę, płonicę, zapalenia gardła i migdałków podniebiennych. Zebranie danych na temat nasilenia oraz czasu trwania dolegliwości stawowych i pozostałych symptomów.
- Osłuchiwanie serca, ewentualnie zlecenie badania EKG.
- Wzrokowe poszukiwanie zmian skórnych.
- Testy uzupełniające, w tym możliwe:
- badania laboratoryjne krwi – odczyn Biernackiego, ASO, oznaczanie białek ostrej fazy, sprawdzanie liczby leukocytów itd.;
- testy aglutynacyjne;
- posiew wymazów gardłowych;
- USG serca.
Leczenie gorączki reumatycznej. Zalecenia dla pacjentów, ryzyko ponownego zachorowania
Sposób leczenia gorączki reumatycznej dopasowuje się indywidualnie, w zależności od objawów choroby, ich nasilenia oraz narażenia na komplikacje. Niektórzy pacjenci są hospitalizowani, inni mogą przebywać w domu i zażywać przepisane leki. Podstawowe preparaty oraz substancje wykorzystywane podczas terapii to:
- benzylopenicylina benzatynowa;
- penicylina fenoksymetylowa;
- penicylina V (fenoksymetylowa, V-cylina);
- aspiryna (kwas acetylosalicylowy);
- niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. prednizolon;
- kortykosteroidy;
- farmaceutyki o działaniu przeciwpadaczkowym i uspokajającym.
Przy ciężkich rzutach choroby zaleca się rezygnację z wszelkich aktywności i leżenie w łóżku – stopniowy powrót do rutynowych czynności zależy od ustępowania objawów. Ważne, aby pacjent po gorączce reumatycznej przychodził na wszystkie wyznaczone wizyty kontrolne i zgłaszał się do lekarza za każdym razem, gdy ponownie wystąpią jej symptomy. Czasami chory powinien przyjmować antybiotyki – do ukończenia 30 lat lub przez 5 lat od ostatniego rzutu – aby zapobiec nawrotowi schorzenia. Takie osoby powinny korzystać z możliwości, jakie daje e-recepta wypisywana po złożeniu internetowego wniosku.
Gorączka reumatyczna najczęściej występuje u dzieci w wieku 10–12 lat
Skoro lepiej zapobiegać, niż leczyć, warto przypomnieć zalecenia dla młodych pacjentów z anginą. Można uniknąć gorączki reumatycznej, jeśli w odpowiednim momencie poda się dziecku właściwy antybiotyk. Trzeba to zrobić w ciągu 10 dni od pierwszych, nawet najmniejszych oznak zakażenia paciorkowcem beta-hemolizującym. Wśród stosowanych leków są:
- różne rodzaje penicyliny;
- erytromycyna;
- pewne odmiany sulfadiazyny;
Zażywanie antybiotyku musi przebiegać zgodnie z przepisanym dawkowaniem. Należy przestrzegać wszystkich zaleceń lekarskich i nie odstawiać leku bez wyraźnego polecenia. Odwlekanie wizyty u lekarza zwiększa ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych.