Długotrwała gorączka? Przyczyny utrzymywania podwyższonej temperatury ciała mogą być bardzo różne. Nie zawsze udaje się je rozpoznać. A przecież od źródła problemu zależy sposób leczenia pacjenta. Sprawdź najważniejsze, praktyczne informacje na ten temat!
Za wywoływanie stanu gorączkowego odpowiada układ odpornościowy. Zwiększona ciepłota ciała jest potrzebna organizmowi do wytwarzania leukocytów i przeciwciał. To reakcja m.in. na zakażenia, zapalenia, zaburzenia endokrynologiczne, alergeny, choroby układowe, nowotwory. Ciężkie, trudne przypadki chorobowe charakteryzuje długotrwała gorączka – przyczyny podwyższenia temperatury ciała to również procesy fizjologiczne. Przy temperaturze powyżej 38°C, występowaniu dodatkowych objawów lub gorączkującym dziecku do 6. m.ż. zaleca się jak najszybszy kontakt z lekarzem i wykonanie pogłębionych badań.
Stan podgorączkowi, długotrwała gorączka – przyczyny, definicje, ważne pojęcia
Prawidłowa temperatura ciała 36,6°C to norma dla pomiaru wykonywanego w godzinach porannych, z termometrem pod pachą. Zmiany odczytów w ciągu doby u zdrowej osoby sięgają ok. 1°C. Dzieci charakteryzują się większą ciepłotą ciała od osób starszych. Duże znaczenie ma także płeć. Mierzenie temperatury przez usta, uszy czy odbyt zawsze da wynik wyższy o ok. 0,3–0,5°C. Wynik ponad na termometrze nie oznacza jeszcze gorączki, również z powodu kryteriów czysto medycznych. Rezultaty wskazują na konkretny stan – im wyższe, tym większe ryzyko przegrzania organizmu i powikłań. Poniżej przykład jednej ze skal ciepłoty ciała, jakie stosuje się w medycynie:
- stan podgorączkowy – 37–38°C;
- gorączka niska – 38-38,5°C;
- gorączka umiarkowana – 38,5-39°C;
- gorączka znaczna – 39-40°C;
- gorączka wysoka – 40-41°C;
- hiperpireksja – od 41,1°C.
Stan gorączkowy wywołany infekcją trwa około tygodnia. Zazwyczaj tyle czasu potrzebuje organizm, by uporać się z infekcją. Poważne problemy zdrowotne, zaburzenia odporności lub cechy osobnicze mogą sprawiać, że wszystko się przedłuży. Warto pamiętać, że chory może przedłużyć L4 online bez wychodzenia z domu. Nie sposób jednoznacznie określić, od jakiego czasu zaczyna się długotrwała gorączka. Przyczyny chorobowe stanu gorączkowego, gdy zewnętrzne pirogeny aktywizują układ immunologiczny, to najczęściej:
- infekcje bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze i grzybicze;
- stany zapalne;
- reakcje alergiczne;
- choroby autoimmunologiczne;
- zaburzenia tarczycy i jej hormonów;
- zmiany nowotworowe.
Gorączka jako objaw banalnego zakażenia lub poważnej choroby
Długotrwała gorączka sugeruje ciężki przebieg schorzenia lub poważną dolegliwość. Przykładem może być choroba COVID-19, wywoływana przez wirusa SARS-CoV-2 – zdarzały się przypadki związane z pierwszymi mutacjami tego koronawirusa, w których pacjenci gorączkowali przez dłuższy czas. Nawet kilka tygodni bez przerwy! Inni przechodzili zakażenie bezobjawowo lub tylko ze stanem podgorączkowym. Każdy przypadek trzeba traktować i oceniać indywidualnie.
Jakie jeszcze przypadłości mogą, aczkolwiek wcale nie muszą przebiegać z długotrwałą gorączką? Przyczynami branymi pod uwagę przez lekarzy mogą być między innymi:
- borelioza;
- blastomykoza;
- bruceloza;
- dur brzuszny;
- gruźlica;
- kolagenozy – choroby tkanki łącznej, najczęściej w obrębie skóry i stawów, w tym:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- toczeń rumieniowy,
- układowe zapalenie naczyń;
- malaria;
- rodzinna gorączka śródziemnomorska;
- sepsa;
- toksoplazmoza;
- choroby osłabiające odporność, np. zakażenie wirusem HIV i AIDS.
Zwiększona temperatura ciała w wyniku reakcji, które nie mają związku z infekcją
Powyższa lista zawiera tylko część dolegliwości, które skłaniają układ odpornościowy do przestawienia punktu nastawczego w ośrodku termoregulacji mózgu. Wymagają potwierdzenia lub wykluczenia przez lekarzy. Jeżeli za wzrost temperatury odpowiadają naturalne procesy fizjologiczne, bardzo rzadko pojawia się długotrwała gorączka – przyczyny w większości przypadków nie są powodem do niepokoju, a u pacjentów częściej występuje krótszy, zwykle łagodniejszy stan podgorączkowy. Do podwyższenia ciepłoty ciała dochodzi w związku z takimi sytuacjami, jak:
- owulacja;
- ciąża;
- sytuacje stresowe i silne emocje;
- wysiłek fizyczny;
- intensywne procesy metaboliczne;
- zmęczenie i przeciążenie organizmu;
- skutki uboczne przyjmowanych leków;
- odczyny niepożądane po szczepieniu;
- wysoka temperatura otoczenia.
Ważne, by w regularnie dokonywać pomiarów temperatury i uważnie obserwować dodatkowe objawy. Czasami przyczyną zwiększenia temperatury ciała, są zaburzenia ośrodka termoregulacji – z medycznego punktu widzenia to hipertermia, a nie stan gorączkowy. Termometr zaczyna pokazywać 40–42°C, a leki przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen) i domowe sposoby zbijania temperatury nie przynoszą efektów. Nawet farmaceutyki, na które potrzebna jest e-recepta od lekarza, nie pomogą w razie hipertermii. Długotrwałe utrzymywanie tego szczególnego stanu grozi uszkodzeniami komórek nerwowych, nieodwracalnymi zmianami w mózgu, a nawet śpiączką i zgonem. Do powstania hipertermii przyczyniają się głównie:
- udary cieplne;
- wylewy i zatory w mózgu;
- nowotwory;
- niektóre leki i substancje znieczulające (dot. pacjentów z genetyczną nadwrażliwością).
Długotrwała gorączka o nieustalonej etiologii. Możliwa przyczyna a problemy diagnostyczne
Czasami wywiad medyczny, obserwacja pacjenta, zgłaszanych objawów i reakcji na zaproponowane leczenie nie wystarczy, by dokładnie rozpoznać przyczynę gorączki. Zgodnie z obowiązującą definicją gorączka o nieustalonej etiologii oznacza, że przez minimum 3 tygodnie, u pacjenta utrzymuje się temperatura przynajmniej 38,3°C, a tydzień diagnostyki szpitalnej nie wystarczył do prawidłowego rozpoznania przyczyny. Taką przypadłość dzieli się na 4 podstawowe typy. Przypisanie danego przypadku do jednego z nich zależy od wielu okoliczności:
- klasyczny;
- szpitalny;
- wynikający z upośledzonej odporności;
- spowodowany wirusem HIV.
Lista badań sugerowanych przy stanie gorączkowym o nieznanym źródle zawiera 17 pozycji. Brak dokładnego rozpoznania w początkowym etapie nie oznacza, że przyczyna pozostanie nieznana do samego końca podejmowanych działań medycznych. Czasami pierwotny powód dolegliwości zdrowotnych udaje się zdiagnozować już w toku leczenia objawowego. Specjaliści szacują, że ok. 26% przypadków długotrwałej gorączki o nieustalonej etiologii wywołują nierozpoznanie czynniki. Pozostałe mają związek z następującymi zagrożeniami:
- infekcje i choroby zakaźne –30%;
- kolagenozy – 12%;
- inne przypadłości – 14%.
Leczenie długotrwałej gorączki. Przyczyna pierwotna determinuje schemat postępowania medycznego
Terapia zawsze zależy od diagnozy, objawów towarzyszących oraz ewentualnych przeciwwskazań. Samą gorączkę można zbić paracetamolem, ibuprofenem oraz działaniami wspomagającymi (chłodne kąpiele i kompresy, picie naparów o odpowiednim składzie lub chłodnych napojów, redukcja temperatury otoczenia). W stanie podgorączkowym zazwyczaj nie trzeba brać żadnych farmaceutyków. Być może wystarczy zwolnienie lekarskie online i odpoczynek dla przeciążonego organizmu. Wskazaniem do zażycia leku przeciwgorączkowego jest temperatura w granicach 38,5–39°C.
Jeżeli stan gorączkowy nie ustępuje pomimo prób zbicia temperatury ciała, należy zgłosić się do lekarza. To niepokojące, gdy pojawia się wysoka lub długotrwała gorączka. Przyczyny mogą być różne i nie sposób ich ustalić bez specjalistycznych badań. To samo dotyczy sposobu leczenia, który zagwarantuje powrót do zdrowia.