Zaburzenia psychosomatyczne to dolegliwości niewynikające z konkretnej choroby, a zaburzeń psychicznych. Objawy mogą dotyczyć każdego narządu – serca, żołądka, płuc itd. Jak wygląda leczenie takich zaburzeń? Przeczytaj!
- Zaburzenia somatyczne to odczuwanie dolegliwości mimo braku choroby.
- Najczęściej odczuwane są zaburzenia ze strony układu pokarmowego.
- Mogą pojawić się kołatania serca, nudności, wymioty, bóle głowy.
- Długotrwały stres może doprowadzić do rozwoju choroby.
- Zaburzenia psychosomatyczne należy różnicować z hipochondrią.
- W leczeniu stosuje się psychoterapię, podaje leki antydepresyjne.
- Kluczowa jest umiejętność wyciszenia się, walki ze stresem.
Zaburzenia psychosomatyczne – czym są?
Zaburzenia psychosomatyczne polegają na odczuwaniu dolegliwości cielesnych, ich przyczyną nie jest jednak choroba, a zaburzenia psychiczne. Według definicji zaproponowanej przez WHO zaburzenie psychosomatyczne może manifestować się nieprawidłowym funkcjonowaniem narządów albo powstawaniem zmian organicznych w poszczególnych narządach lub układach. Przeżycia psychiczne nie tylko są przyczyną występowania objawów somatycznych, ale mogą mieć znaczny udział w rozwoju procesu chorobowego i przebiegu schorzenia. Problemy psychiczne prowadzące do zaburzeń psychosomatycznych mają najczęściej podłoże w przewlekłym stresie. Stwierdzono również, że osoby bardziej podatne na stres, słabiej radzące sobie z trudnymi przeżyciami częściej borykają się z zaburzeniami i chorobami somatycznymi.
Do jakich chorób mogą prowadzić takie zaburzenia?
Zaburzenia psychosomatyczne dotyczą osób w różnym wieku i bardzo często prowadzą do rozwoju konkretnych, realnych chorób, które można zdiagnozować, przeprowadzając odpowiednią diagnostykę. Chicagowska siódemka to zestawienie 7 chorób, które najczęściej wywoływane są przez czynniki psychologiczne, emocjonalne. Należą do nich choroby jak:
- wrzody żołądka;
- nadciśnienie tętnicze;
- astma oskrzelowa;
- reumatoidalne zapalenie stawów;
- stany zapalne jelita grubego;
- atopowe zapalenie skóry;
- nadczynność tarczycy.
Lista ta nie wyczerpuje oczywiście problemu. Naukowcy wymieniają wiele innych schorzeń, na których rozwój ogromny wpływ ma np. życie w stresie. W grupie tej znalazły się także choroby autoimmunologiczne, schorzenia kręgosłupa, serca, czy choćby migreny. Choć zaburzenia psychosomatyczne mogą doprowadzić do rozwoju choroby, często pierwsze ich objawy nie zostają powiązane z żadną nieprawidłowością w funkcjonowaniu organizmu (badania wykazują, że pacjent jest zdrowy).
Objawy zaburzeń psychosomatycznych
Objawy psychosomatyczne najczęściej obejmują dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Mogą to być bóle brzucha, biegunki, nudności, wymioty. Choć zostają wykonane badania, nie udaje się ustalić przyczyny uciążliwych objawów. Inne dolegliwości psychosomatyczne to:
- zawroty i bóle głowy – przyczyną może być stres, zmęczenie, bezsenność, nadmierne emocje;
- uderzenia gorąca – mogą być wywołane emocjami, stresem, nadmiernym pobudzeniem;
- drżenie rąk – to jedna z najbardziej charakterystycznych oznak stresu;
- kołatanie serca – najczęściej zdarzają się osobom, które mają tendencje lękowe;
- przyspieszone bicie serca;
- zaburzenia snu;
- problemy ze skórą – pokrzywka, świąd, nadmierne pocenie;
- duszności, problemy z oddychaniem;
- drętwienie, niedowłady kończyn.
Trzeba jednak pamiętać, że zarówno nadmierny stres, jak i konkretna choroba mogą wywoływać objawy ze strony układu pokarmowego lub nerwowego. Dlatego w razie pojawienia się niepokojących symptomów należy skontaktować się z lekarzem. Na początek może to być konsultacja przez internet – specjalista wypisze skierowanie na badanie, wystawi L4 online, a jeśli uzna to za konieczne, przepisze leki (e-recepta).
Zaburzenia psychosomatyczne a możliwe choroby
W przypadku pojawienia się niepokojących objawów konieczne jest postawienie diagnozy. W pierwszej kolejności lekarz może podejrzewać konkretne schorzenia, dlatego powinien przeprowadzić badania, które pozwolą wykluczyć lub potwierdzić chorobę. Zaburzenia psychosomatyczne mogą zakłócać pracę każdego narządu i układu:
- układ krążenia – choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze;
- układ oddechowy – astma oskrzelowa;
- układ pokarmowy – choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zespół jelita drażliwego, celiakia;
- skóra – AZS;
- cukrzyca;
- migrena;
- nowotwory.
Objawy fizyczne mogą więc świadczyć o konkretnej chorobie lub być jedynie manifestacją zaburzeń psychosomatycznych. Te jednak prędzej czy później mogą doprowadzić do rozwoju choroby.
Przyczyny zaburzeń psychosomatycznych
Uważa się, że do powstawania zaburzeń psychosomatycznych przyczynia się przede wszystkim długotrwały stres. Ogromne znaczenie ma również fakt doświadczenia traumatycznych przeżyć. Ważne są również predyspozycje genetyczne (wrodzone dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego).
Problemy emocjonalne mogą rzutować na zdrowie fizyczne, a ciągłe napięcie, narażenie na sytuacje stresowe, lęk prowadzą do problemów zdrowotnych. W takim przypadku mówi się o reakcji konwersyjnej – psychika i organizm wzajemnie na siebie oddziaływają. Przeprowadzone przez naukowców badania dowiodły, że częściej dotknięte zaburzeniami psychosomatycznymi są osoby inteligentne, ambitne, o wysokiej wrażliwości, dążące do perfekcji.
Do wystąpienia zaburzeń psychosomatycznych częściej dochodzi u osób będących przedstawicielami osobowości typu A – to ludzie niecierpliwi, dominujący, wyrażający potrzebę kontrolowania innych (tzw. osobowość psychosomatyczna).
Nadmierny poziom stresu a zaburzenia psychosomatyczne
Za kluczowy czynnik sprawczy badacze uznali nadmierny stres. Jego długotrwałe działanie prowadzi do rozwoju reakcji organizmu określonej jako GAS (general adaptation syndrome, czyli uogólniony zespół przystosowania). Przyczyną jest nadmierne wydzielanie kortyzolu. Zbyt wysoki poziom tego hormonu powoduje zmniejszenie wydzielania neuroprzekaźników, które odpowiadają za nastrój, logiczne myślenie, pamięć. Jednocześnie zaburzona zostaje praca białych krwinek, zmniejsza się ich aktywność, co sprawia, że osoby zmagające się z silnym stresem łatwiej i częściej zapadają na różnego rodzaju infekcje. Badania pokazują, że u osób funkcjonujących pod presją, przepracowanych, szybciej rozwijają się choroby układu oddechowego, serca czy nadciśnienie tętnicze.
Diagnozowanie schorzeń psychosomatycznych
Diagnozowanie zaburzeń psychosomatycznych nie jest proste. Pacjent zgłaszający dolegliwości trawienne, sercowe, czy ze strony układu oddechowego powinien zostać zbadany pod kątem występowania określonych chorób. Najczęściej wykonuje się podstawowe badania laboratoryjne, USG jamy brzusznej. Jeśli nie udaje znaleźć się konkretnej przyczyny medycznej, zazwyczaj pada sugestia, że problem leży w sferze psychiki. Pacjenci niechętnie przyjmują taką diagnozę, wiele osób nie chce słyszeć o konieczności odbycia konsultacji z psychologiem lub psychiatrą. Jest to jednak właściwa droga postępowania – osoby z podejrzeniem zaburzeń psychosomatycznych powinny poddać się psychoterapii. Niezbędna jest umiejętność radzenia sobie ze stresem, właściwego reagowania, poznanie technik relaksacyjnych.
Zaburzenia psychosomatyczne należy różnicować z zaburzeniami hipochondrycznymi. W ich przypadku pacjent jest przekonany, iż cierpi na poważne schorzenia, domaga się badań, a jeśli te nic nie wykazują, kwestionuje ich wiarygodność. Za główną przyczynę tego rodzaju zaburzeń lekarze uznają problemy w kontaktach międzyludzkich, zaburzenia relacji społecznych i rodzinnych.
Leczenie zaburzeń psychosomatycznych
W leczeniu zaburzeń psychosomatycznych może pomóc psychiatra, psychoterapeuta, psycholog. Niestety niewielu pacjentów chce dobrowolnie korzystać z ich pomocy. Można więc próbować tłumaczyć im podłoże i charakter zaburzenia, na które cierpią. W niektórych przypadkach dobre rezultaty przynosi leczenie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Trzeba jednak pamiętać, aby leki włączać w ostateczności lub w sytuacji, gdy zostanie zdiagnozowania depresja lub zaburzenia lękowe. Niekiedy podaje się leki przeciwdepresyjne i przeciwbólowe jednocześnie. W jeszcze innych przypadkach duże znaczenie będzie miał odpoczynek, wyciszenie się, odprężenie – chory może otrzymać L4 (lub zwolnienie lekarskie online).
Do często przepisywanych leków antydepresyjnych i wyciszających należą m.in.:
- Pramolan;
- Miansec;
- Egzysta;
- Asentra;
- Zoloft;
- Spamilan;
- Elicea.
Zanim pacjent będzie mógł rozpocząć leczenie, należy postarać się ustalić źródło choroby (wykluczyć poważne choroby). Objawy medycznie niewytłumaczalne, przybierające postać somatyczną, zazwyczaj mają podłoże w psychice. Potwierdzenie podłoża psychosomatycznego pozwala na wdrożenie stosownej terapii. W przypadku pojawienia się negatywnych stanów emocjonalnych i objawów somatycznych u najmłodszych pacjentów należy uwzględnić możliwość rozwoju tzw. depresji maskowanej.
Skąd się biorą zaburzenia psychosomatyczne – podsumowanie
Psychosomatyka to dziedzina medycyny, która zajmuje się badaniem wpływu czynników psychologicznych na stan zdrowia człowieka. Nie każdy odczuwany ból musi świadczyć o konkretnej jednostce chorobowej. Chcąc leczyć zaburzenia psychosomatyczne, należy zrozumieć mechanizm ich powstawania, znaczenie stresu, niepokoju, traumatycznych przeżyć i ich wpływa na organizm człowieka. Leczeniem tego stanu zajmuje się m.in. psychiatria – pomoc specjalisty może być nieoceniona.
Osoby cierpiące na zaburzenia psychosomatyczne powinny korzystać z technik relaksacyjnych, ćwiczyć jogę, nie stronić od aktywności fizycznej. Sprawdzą się również masaże, aromatyczne kąpiele, medytacja. Powrót do kondycji i zdrowia jest możliwy, gdy pacjent zrozumie swój problem i znaczenie działania psychiki.