Gorączka jest jednym z mechanizmów obronnych ludzkiego układu odpornościowego. Zwiększenie ciepłoty ciała przez ośrodek termoregulacji pozwala m.in. na wytworzenie większej ilości przeciwciał. Zobacz, jak postępować i kiedy wzrost temperatury ciała stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia!
Gorączka należy do objawów chorobowych, dlatego jej leczenie polega na leczeniu pierwotnej przyczyny. W niektórych przypadkach obniżanie temperatury ciała ibuprofenem, paracetamolem lub innym lekiem nie będzie korzystne, gdyż osłabi działanie układu odpornościowego. Pierwsze zaburzenia czynności życiowych organizmu występują przy temperaturze rzędu 40°C. Niepokoić powinna nie tylko tak wysoka gorączka, ale też niektóre objawy towarzyszące stanowi gorączkowemu. Trzeba też pamiętać o metodach pomiaru – prawidłowa temperatura 36,6°C dotyczy porannego mierzenia z termometrem pod pachą i urządzeniem elektronicznym „z czoła”. Normy dla pomiarów z ust, błony bębenkowej w uchu czy z odbytu są 0,3–0,5°C wyższe. Nie można też zapominać o naturalnych wahaniach ciepłoty ciała w ciągu doby.
Co to jest gorączka? Podwyższona, wysoka temperatura ciała jako mechanizm obronny organizmu
Gorączka jest stanem eutermii, związanym ze zmianą punktu nastawczego ośrodka termoregulacji przez receptory podwzgórzowe w mózgu. Pod wpływem pirogenów zewnętrznych (najczęściej białek wytwarzanych przez wirusy, bakterie, grzyby czy pasożyty) rozpoczyna się wytwarzanie tzw. pirogenów endogennych, które pobudzają podwzgórze do produkcji neuroprzekaźników stanu zapalnego. Organizm zaczyna wytwarzać ciepło i lepiej je utrzymywać, co stwarza optymalne warunki do namnażania białych krwinek (leukocytów) oraz intensywnej produkcji przeciwciał. Podczas wystąpienia gorączki dochodzi do:
- skurczenia naczyń krwionośnych skóry;
- drżenia mięśni;
- spalania tkanki tłuszczowej;
- wzrostu aktywności hormonów tarczycy;
- przyspieszenia bicia serca;
- stopniowego odwadniania przy wyższej temperaturze.
Stan gorączkowy ma dwojaki wpływ na organizm – z jednej strony napędza procesy immunologiczne i ogranicza skutki zakażenia wirusowego lub innej choroby, a z drugiej: zwiększa ryzyko uszkodzenia komórek nerwowych oraz zaburzeń kardiologicznych. Decyzji o zbiciu temperatury nie należy podejmować zbyt pochopnie. Trzeba ją regularnie mierzyć i postępować adekwatnie do okoliczności. To może wywoływać zrozumiały dyskomfort i niedyspozycję – warto poprosić lekarza o L4 online i przez jakiś czas skoncentrować się wyłącznie na własnym zdrowiu. Szczególnie narażone na negatywne konsekwencje długo utrzymującej się gorączki i nadmiernego podwyższenia temperatury ciała są:
- niemowlęta do 6. miesiąca życia;
- dzieci;
- kobiety w ciąży;
- osoby w podeszłym wieku;
- pacjenci po operacji oraz z zaburzeniami układu krążenia.
Najczęstsze przyczyny gorączki – objaw infekcji, stanów zapalnych, różnych chorób i zaburzeń
Gorączka jest objawem, który pojawia się w wielu różnych stanach. Przebieg zakażenia wirusowego bywa zbliżony do infekcji bakteryjnej – a takie choroby wymagają odrębnego schematu postępowania medycznego. Nie zaleca się przyjmowania leków i antybiotyków samodzielnie, bez wcześniejszej wizyty u lekarza albo e-konsultacji! Wywiad i badania pomogą ustalić pierwotne źródło dolegliwości i wdrożyć najlepszy sposób dalszego postępowania. W razie potrzeby zostanie wystawiona e-recepta na odpowiedni farmaceutyk. Stany gorączkowe mogą występować również podczas:
- reakcji alergicznych;
- chorób autoimmunologicznych;
- zaburzeń endokrynologicznych;
- procesów nowotworowych.
Czasami gorączka nie ma związku z czynnikami zakaźnymi czy innymi stanami chorobowymi, a w niektórych przypadkach nie udaje się ustalić jej przyczyny, zanim minie. Do podwyższenia temperatury ciała może dojść również pod wpływem naturalnych procesów fizjologicznych. Temperatura unormuje się wraz z ustabilizowaniem stanu ogólnego. Należy bacznie obserwować dobowy przebieg zmian i szybkość narastania. Do zwiększenia ciepłoty ciała dochodzi m.in. w takich okolicznościach, jak:
- owulacja;
- ciąża;
- intensywny wysiłek fizyczny;
- procesy trawienia;
- stres, silne emocje;
- wysoka temperatura otoczenia.
Gorączka a hipertermia i stan podgorączkowy. Wartości graniczne, rodzaje stanów gorączkowych
Nie każdy wzrost temperatury ciała jest z medycznego punktu widzenia gorączką. Wskazania termometru powyżej 37° oznaczają stan podgorączkowy. Jest on typowy m.in. dla czasu ciąży, drugiej fazy cyklu, fizycznego wysiłku i pobudzenia emocjonalnego. „Formalnie” gorączka zaczyna się od temperatury ciała na poziomie 38 stopni Celsjusza. Wyróżnia się kilka rodzajów stanów gorączkowych, w zależności od wskazań termometru. Lekarze i naukowcy posługują się różnymi skalami oraz systemami nazewnictwa. Poniżej jeden z przykładów:
- od 38°C do 38,5°C – niska gorączka;
- od 38,5°C do 39°C – gorączka umiarkowana;
- od 39°C do 40°C – znaczna gorączka;
- od 40°C do 41°C – wysoka gorączka;
- powyżej 41°C – hiperpireksja. Ryzyko trwałego uszkodzenia białek, tkanek i komórek nerwowych, nieodwracalnych zmian w mózgu, śpiączki i zgonu.
Czasami gorączkę można pomylić z hipertermią, która oznacza zbyt wysoką temperaturę ciała (40–42°C) pomimo działań ośrodka termoregulacji i prób jej obniżenia przez organizm. Nadmierne wytwarzanie ciepła lub upośledzenie jego usuwania mogą mieć związek m.in. z udarem cieplnym, wylewem lub zatorem w mózgu, zmianami nowotworowymi oraz nadwrażliwością na niektóre leki (głównie substancje stosowane do znieczulenia ogólnego). Zagrożenia dla organizmu są takie same jak przy stanie gorączkowym. Przegrzanie organizmu w hipertermii wymaga zupełnie innego postępowania. Leki na gorączkę nie dadzą żadnego efektu, gdyż nadmierny wzrost temperatury ciała wynika z odmiennych procesów fizjologicznych.
Kiedy zgłosić się z gorączką do lekarza? Objawy towarzyszące, podstawowe leki przeciwgorączkowe
Do lekarza należy się zgłosić, jeżeli gorączka przekracza 39 stopni, gorączkuje dziecko do 6. miesiąca życia lub u chorego współwystępują pewne niepokojące objawy. Do symptomów, które razem ze stanem gorączkowym wskazują na poważną chorobę, należą m.in. silne bóle różnych części ciała, zaburzenia świadomości, intensywne biegunki i wymioty, duszności i problemy z oddychaniem, widoczne zmiany skórne i krwiomocz. Podstawowe leki przeciwgorączkowe, które można ze sobą łączyć, to ibuprofen i paracetamol. Działają po upływie ok. 60 min, są dostępne bez recepty i należy zachowywać odpowiedni odstęp pomiędzy kolejnymi dawkami tej samej substancji. Aby skutecznie zbić gorączkę, można zastosować również proste metody wspomagające leki:
- chłodne kąpiele i kompresy;
- picie chłodnych napojów lub naparów ziołowych;
- obniżenie temperatury otoczenia.
Gorączka świadczy o wzmożonej aktywności układu odpornościowego. Sama w sobie nie stanowi powodu do niepokoju, przynajmniej dopóki temperatura ciała nie wzrośnie zbyt mocno. Jeżeli konieczne będzie jej obniżenie, zazwyczaj nie robi się tego do neutralnego poziomu 36,6°C. Wielu rodziców popełnia ten błąd przy gorączce u dziecka. Tymczasem trzeba zachować więcej ciepła, by organizm efektywniej uporał się z infekcją wirusową lub innym zagrożeniem. Wielu lekarzy podkreśla konieczność przyjmowania większej ilości płynów, co pozwala uniknąć odwodnienia. Jeżeli umiarkowanie gorączkujący pacjent potrzebuje e-ZLA, najlepiej wziąć zwolnienie lekarskie online. Nie trzeba wychodzić z domu bez potrzeby.