Silne wymioty i biegunki występują przy wielu różnych przypadłościach zdrowotnych. Najczęściej mają związek z zaburzeniami i schorzeniami układu pokarmowego. Kiedy pojawiają się razem, w przebiegu jednej choroby? Poznaj najczęstsze zalecenia specjalistów!
Oba objawy można określić mianem gwałtownego wyrzutu treści z przewodu pokarmowego. Z żołądka przez usta w przypadku wymiotów i z jelit przez odbyt podczas rozwolnienia. To oznaki aktualnego stanu organizmu, a nie choroby same w sobie. Dlatego często towarzyszą im inne, dodatkowe dolegliwości. Wszystkie symptomy i okoliczności występowania mają nieocenione znaczenie w procesie diagnozy. Wymioty i biegunka mają wiele przyczyn, dlatego należy je skonsultować z lekarzem. Ten zleci badania adekwatne do stanu pacjenta i wyda odpowiednie rekomendacje do leczenia. Zazwyczaj chodzi o zakażenia wirusowe.
Wymioty i biegunka – podstawowe informacje o objawach
Wymioty to wieloskładnikowy odruch, wywołany przez tzw. ośrodek wymiotny w rdzeniu przedłużonym na podstawie sygnałów z receptorów trzewnych lub mózgowych. Specjalne komórki nerwowe w przewodzie pokarmowym są „wyczulone” na potencjalnie szkodliwe substancje oraz toksyny w jedzeniu. Z kolei sygnalizatory pnia mózgu reagują na skład chemiczny krwi. To dlatego niektórzy zwracają dopiero co zjedzone posiłki, a inni mniej lub bardziej rozłożoną masę trawienną. Jeśli jest w niej skrzepła krew, objaw określa się mianem fusowatych wymiotów.
Czym jest biegunka i jak do niej dochodzi?
Biegunka to częstsze oddawanie stolca o luźniejszej konsystencji – minimum 3 razy dziennie, choć normy częstotliwości defekacji są zróżnicowane. Ważna jest powtarzalność tych zaburzeń, trzeba też wziąć pod uwagę cechy osobnicze. Półpłynna kupka i wielokrotne wypróżnianie to norma np. u dzieci karmionych jeszcze piersią. Normalnie cały spożyty pokarm znika z żołądka w 2–3 godziny, potem substancje odżywcze są wchłaniane w jelicie cienkim, a w jelicie grubym następuje zagęszczenie stolca i systematyczne przesuwanie go w kierunku odbytnicy przez ruchy perystaltyczne. Rozwolnienie to efekt braku wchłaniania wody, co ma różnorodne przyczyny.
Wymioty, czyli torsje, często poprzedzone są nudnościami – inaczej mdłościami
Nudności oznaczają chęć zwymiotowania lub wrażenie, że za chwilę nastąpią torsje. Odruchu wymiotnego nie da się w pełni kontrolować samą siłą woli, to reakcja bezwarunkowa. W jaki sposób dochodzi do wymiotów? Cała czynność wymiotowania angażuje wiele różnych części ciała – przebiega etapami, choć trwają one bardzo krótko. Sekwencja reakcji wygląda następująco:
- Głęboki wdech wymusza obniżenie przepony.
- Zamknięcie głośni.
- Skurcz odźwiernika.
- Relaksacja trzonu żołądka i dolnego zwieracza przełyku.
- Kolejne skurcze mięśni brzucha zwiększają ciśnienie i prowokują wyrzut treści żołądkowych w górę przewodu pokarmowego.
Silne, często powtarzające się lub przewlekłe wymioty (i biegunki również) mogą wywołać zdrowotne powikłania. W wyniku torsji dochodzi do podrażnienia błony śluzowej, co może doprowadzić np. do owrzodzeń, a następnie pęknięcia ścian narządów. Wymiotów nie należy mylić ze ślinotokiem i refluksem, czyli cofaniem połkniętej treści pokarmowej do przełyku z powodu niedomykanie się dolnego zwieracza żołądka. Nie wiesz, co ci jest, a objawy stale nawracają i dochodzi do ich nasilenia? Weź L4 online i wybierz się w końcu do lekarza!
Mechanizmy powstawania, rodzaje i klasyfikacja różnego typu biegunek
Rozwolnienie może mieć podłoże osmotyczne, sekrecyjne lub zapalne. Biegunka osmotyczna oznacza obecność substancji zaburzających wchłanianie wody. Rozwolnienie sekrecyjne (wydzielnicze) powoduje nadmierne uwodnienie stolca poprzez wysokie stężenie soli, wody lub innych związków chemicznych w jelitach. Z kolei biegunki zapalne są wywoływane przez uszkodzenia i nieprawidłową pracę nabłonka jelitowego, najczęściej z powodu zmian i reakcji chorobowych.
Wiele czynników może wywoływać powyższe stany, np. zakażenia (biegunki infekcyjne), leki (np. rozwolnienie po antybiotyku) czy zmiana flory bakteryjnej w jelitach (np. przy biegunce podróżnych). Im większa częstotliwość wypróżnień i zawartość wody w stolcu, tym większe ryzyko odwodnienia i osłabienia przez utratę elektrolitów. Następujące tuż po sobie wymioty i biegunka tylko je zwiększają. Przy medycznej ocenie rozwolnienia bierze się jeszcze pod uwagę między innymi:
- czas trwania rozwolnienia;
- konsystencję stolca;
- zawartość kału (ślady krwi, śluzu, tłuszcz, żółć, resztki pokarmu).
I biegunka, i wymioty to mechanizmy obronne organizmu
Każdy niepokojący sygnał ze strony przewody pokarmowego lub innego układu wymaga dokładnej diagnostyki. Nic nie dzieje się bez przyczyny. W celu wykrycia źródła takiej, a nie innej reakcji organizmu, przeprowadza się rozmaite badania:
- obrazowe jamy brzusznej (USG, RTG, MRI, TK);
- endoskopowe (kolonoskopię, gastroskopię);
- laboratoryjne (morfologię, posiew, analizę mikroskopową).
Powstrzymywanie wymiotów i biegunki nie zawsze jest korzystne – w ten sposób organizm pozbywa się szkodliwych substancji. To lekarz powinien zdecydować, jakie rozwiązanie będzie optymalne dla danego pacjenta. Przykładowo osobom dorosłym podaje się leki, których w żadnym wypadku nie stosuje się u starszych dzieci, a już tym bardziej u niemowlaków. Do ich wykupienia zwykle potrzeba jest e-recepta. Im młodszy pacjent, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia opisywanych objawów w wyniku procesu zapalnego, który niekoniecznie ma związek z chorobą przewodu pokarmowego.
Jednoczesne wymioty i biegunka zazwyczaj są spowodowane wirusami
Zakażenie rotawirusami to główna przyczyna tzw. jelitówki, czyli inaczej grypy żołądkowej. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą kropelkową, ale są też liczne przypadki infekcji przez przewód pokarmowy. Dlatego należy dbać o higienę osobistą i spożywane jedzenie. Objawy wywoływane przez rotawirusy mają zwykle cięższy przebieg, niż ma to miejsce w przypadku pozostałych wirusów. Poza nudnościami, torsjami i rozwolnieniem pojawiają się również gorączka i kurczowe bóle brzucha.
Za inne infekcje wirusowe, które objawiają się wymiotami i biegunką, mogą odpowiadać m.in. adenowirusy, astrowirusy, norowirusy czy jedne kalicywirusów – sapowirusy. Pierwsze objawy nie pojawiają się od razu, tylko w drugiej dobie po zakażeniu. Zdecydowana większość dolegliwości najczęściej ustępuje samoistnie w ciągu 5–10 dni. Mimo wszystko warto zasięgnąć porady lekarskiej – złóż wniosek o zwolnienie lekarskie online i dokładnie sprawdź stan swojego zdrowia.
Inne choroby i stany, które powodują torsje i rozwolnienia
Czasami w przebiegu schorzenia wystąpią oba opisywane objawy, w niektórych przypadkach tylko jeden, a w jeszcze innych symptomy będą zupełnie inne. U każdego pacjenta z tą samą chorobą może pojawić się nieco odmienny zestaw dolegliwości, dlatego trzeba przeprowadzać dokładniejsze badania. Wymioty i biegunka to przesłanki, by prowadzić rozpoznanie w kierunku:
- zakażenia bakteryjnego, pasożytniczego lub grzybiczego;
- zatrucia pokarmowego;
- niedrożności jelit;
- nieswoistych chorób zapalnych jelit;
- wirusowego zapalenia wątroby lub jelit;
- zapalenia trzustki;
- guzów nowotworowych.
Na pracę żołądka i pasaż jelitowy wpływają również stres, zaburzenia lękowe, alergie i nietolerancje pokarmowe (np. celiakia), zatrucie substancjami chemicznymi, ciąża, substancje hormonalne czy przyjmowane leki. Przykładowo torsje i rozwolnienie w trakcie stosowania antybiotyków zwykle wiążą się z obecnością toksyn Clostridium difficile – jednej z bakterii beztlenowych. Wydzielają cyto- i enterotoksyny, które razem mogą wywołać wiele schorzeń jelita grubego. Aby zmniejszyć ryzyko „zajęcia” jelit i zwiększenie stężenia toksyn bakteryjnych, należy przyjmować probiotyki na odbudowanie naturalnej mikroflory.
Postępowanie przy wymiotach i biegunce. Łagodzenie objawów, zalecenia lekarskie
Lekarze wskazują, że najważniejsze to nawadniać organizm, uzupełniać elektrolity i przejść na lekkostrawną dietę – reszta zależy od przyczyny objawów. Wywiad medyczny to niejednokrotnie za mało, dlatego specjaliści zalecają wykonanie serii badań. Sposób leczenia dopasowuje się do rodzaju i zaawansowania schorzenia, wieku, ogólnego stanu zdrowia i wielu innych czynników. Zgłoś wymioty i biegunkę lekarzowi, a otrzymasz indywidualnie dopasowane zalecenia!